1937 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 137

127 D e hoofdlijnen van M a c h s opvattingen stouden reeds omstreeks 1862 vast Hij publiceerde ze echter enkele verspreide opmerkingen voor het eerst m 1872 Die Geschichte und die W u r z e l des Satzes von der Arbeit '

voor hemzelf behoudens m m zijn werkje E r h a l t u n g der

In dien tijd verkeerde de physica nog in h a a r mechanistische periode H e t substantieel karakter van materie en energie de realiteit van de onverwoestbare atomen het objectief bestaan van n a t u u r krachten de objectieve en dwingende geldigheid der natuurwetten waren algemeen erkende grondstellingen die men bijvoorbeeld m de m 1869 door Helmholtz uitgesproken vooidracht U b e r das Ziel und die F o r t s c h n t t e der Naturwissenschaften alle vereenigd vindt Deze rede formuleert ook het einddoel der n a t u u r w e t e n s c h a p p e n n a a r d e toen gangbare meenmg als de aan alle veranderingen ten grondslag liggende bewegingen en de drijfkrachten d a a r v a n te vinden dus zich m mechanica op te lossen S') D e mechanica gold daarbij veelal als een deductieve w e t e n s c h a p w a a r v a n de g r o n d w e t ten een aprionstisch karakter dioegen of althans m zichzelf evident \ / a r e n 54) M e n kan met anders dan diepen eeibied hebben voor de kracht van M a c h s geest die het hem mogelijk maakte m dit physisch klimaat zijn beschouwingswijze die van de heerschende opinie zoo radicaal afweek te ontwikkelen en deze met zooveel zekerheid van overtuiging zijn vakgenooten vooi te dragen Stelt men nu naast elkaar het feit dat M a c h elk der genoemde grondstellingen van zi)n standpunt uit heeft becritiseerd en het feit dat de physica m de laatste veeitig jaar elk dezer grondstellingen heeft moeten herzien d a n schijnt de conclusie voor de hand te liggen dat de juistheid van M a c h s standpunt door de geschiedenis zelf IS bevestigd T o c h is nauwkeurig onderscheiden hiei noodza kelijk D e physica als vakwetenschap had ook in de bedoelde periode h a a r experimenteel-empirische basis die zij m den tijd van Stevm Galilei H u y g e n s N e w t o n had veroverd niet verlaten Zij w a s ook toen voortdurend bezig h a a r theoretische inzichten en formuleeringer aan de h a n d van de expenmenteele gegevens te herzien D o o r d a l bepaalde onderstellingen en conclusies van algemeene strekking tot dusver in deze herziening niet w a r e n betrokken ontstond de mogelijkheid en tevens het gevaar d a a r a a n een dogmatisch karakter te gaan toekennen A a n dit gevaar zijn dan ook in het bijzonder de Duitsche physici niet ontkomen W e l w a s de overmacht der speculatieve idealistische systemen gebroken, en h a d d e roep van de natuurphilosophie terug n a a r de n a t u u r w e t e n s c h a p ' krachtig -weerklonken, maar reeds legde het oude materialisme weer zijn beslag op de geesten en maakte dit gaarne gebruik van de mogelijkheid om bepaalde door het experiment nog niet weersproken physische

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen