1942 Extra aflevering Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 50

44 voeren zijn ^ ) , „gedachteproeven" dus Z u l k e proeven zijn natuurhjk altijd volkomen exact, het zijn aanschouwelijk voorgestelde deducties M a a r kon hij dan niet, uitgaande van de experimenten, dezelfde mathematische formules gevonden hebben als Galilei en Stevm'' -) BIJ benadering wel, maar dan zou ei toch een groot verschil zijn V i n d t men door mathematische deductie hydrostatische wetten dan kan het experiment die achteraf ongeveer bevestigen Komt het niet precies uit, d a n kunnen de proeffouten als oorzaak d a a r v a n beschouwd w o r d e n zoodat de wet daarmee nog niet verzwakt is Stelt men zich echter uitsluitend op experimenteele basis en kent men de wet nog met, dan is het zeer de vraag of ze uit de experimenteele gegevens ooit gevonden w o r d t en — als ze al bij benadering inderdaad gevonden w o r d t —• blijft men m het onzekere welk a a n deel de proeffout m de afwijking heeft, welk aandeel aan een eventueel tekort aan stieng-geldigheid der wet toegeschreven moet w o r den N u zal men zeggen M a a r de wet van Boyle dan'' D a a r maakt Boyle toch zelfstandig gebruik van de , ziel der wiskunde", de evenredigheden, terwijl die wet toch voor Boyle van zuiver empirisch karakter is"^ D a t laatste moeten w e toegeven er IS geen deductie uit de corpusculairtheorie zooals de latere kinetische gastheorie die geeft en ook niet een afleiding door analogie met de elasticiteitswetten Vermoedelijk zou Boyle zelfs nooit tot de quantitatieve bepaling van het verband tusschen druk en volumen gekomen zijn, als Richard T o w n l e y hem met op het idee gebracht had, dat hier wel eens omgekeerde evenredigheid zijn kon '^) Hij deed zijn onderzoek over den gasdruk alleen om tegenover Lmus te bewijzen dat een gas veel grootere spanningsverandering ondergaan kan dan Lmus vermoedde BIJ dit onderzoek heeft hij nu inderdaad getallenOnzekerheid, reeksen gevonden, die wel aanleiding geven tot de empirisme. uitspraak dat p X V constant is 4) T o c h merkt Boyle zelf op, dat het niet precies uitkomt en nu aarzelt hij of hij hier den invloed van mogelijke proeffouten (die h r '^) Hydr Par II 414 Sommige van Pascals proeven zijn easily supposed by a mathematician maar praktisch met uit te voeren ^) Over Galilei zie E J Dijksterhuis Val en W o r p Groningen 1924 ') I had not reduced the trials I had made about measunng the expansion of the air to any certain hypothesis when that ingenious gentleman Mi Richard Townley was pleased to inform me that having by the perusal of my physicomechamcal experiments been satisfied that the spring of the air was the cause '•{ It he had endeavouied to supply what I had omitted concerning the reducing to a precise estimate how much air dilated of uself loses of its elastical force according to the measures of dilatation Lin, I 102 Townley s inetmqcn vaiv.n echter te onnauwkeuiig oin zijn hypothe e te bevestigen Doyle o metingen c.i cok die van Croon en Brouncker (I 102) bevestigden Tov^nlcyo thcoi e tamenjk goed Ten onrechte tracht A Garland in zij i Geschichte dei Phys k Townley s aandeel te veikleinen ten gunste van Boyle' ••J Boyle geeft geen enkele wiskundige fo iiiule hij formuleert ook de gaswet in woorden : Our hypothesis that suppose-, tht pressures and expansion^ to be in leciprocal pioportion (Lin, I, 101)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen