1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 33

27 pen neergeschreven worden. Locke stond sterk onder invloed van die Engelsche natuurvorschers, die een „natuurlijke historie" wilden opbouwen, hij had zelf experimenteel werk gedaan; door zijn geestesstructuur paste hij beter bij Boyle, met wien hij trouwens in contact was, dan bij den mathematicus Newton. Locke's sensualisme vond een vurig aanhanger in Condillac (1715—1780), een wijsgeer, die zeer grooten invloed had in het 18de-eeuwsche Frankrijk: zijn ,-,Logique" werd na de revolutie zelfs officieel leerboek voor de scholen. Condillac was nog sterker natuurwetenschappelijk en empiristisch ingesteld dan Locke; een Franschman is veelal radicaler dan een Brit. Al of niet direct beïnvloed door het wijsgeerig sensualisme, was er in Frankrijk in elk geval een richting, die zich uitsluitend op het verzamelen van feiten wierp. Een der eerste vertegenwoordigers van die groep is de physicus Polinière (1709) : hij ziet in het experiment den weg om tot kennis der natuur te komen; wat niet op ervaring berust is ,.onzekere gissing, om niet te zeggen louter inbeelding"; we moeten ons oordeel slechts bouwen op de antwoorden, die de natuur ons zelf geeft in de experimenten, die den eenigen weg bieden, waarlangs het mogelijk is haar te ondervragen en haar te beschouwen zooals zij is" 9*). De ,,verklaringen", welke Polinière van zijn experimenten geeft, zijn dan ook los van elk ,,systeem"; hij brengt verschijnselen terug tot andere verschijnselen, zonder tot één samenhangend geheel te komen. Het spreekt wel vanzelf, dat de zuiver empirische richting haar meest typische vertegenwoordigers vond onder de liefhebbers van de natuurlijke historie in engeren zin : de beoefenaars van dier-, planten delfstofkunde en daarnaast ook onder de scheikundigen. Vooral in de tweede helft van de 18de eeuw drukte de natuurlijke historie veel meer haar stempel op de wetenschap dan de meer exacte vakken; de ,.wiskunde" daarin maakte ze voor het groote publiek minder toegankelijk en aantrekkelijk. De biologische en mineralogische wetenschappen daarentegen eischten nog geen wiskundige kennis en 8") Polinière, op. cit. p. VIII : „En effet si les raisonnemens qu' on fait sur les proprietez des corps ne sont appuyez sur 1' experience, ils ne peuvent passer que pour des conjectures incertaines, pour ne pas dire pour des pures imaginations". ibid. „ nous ne devons tonder nos jugemens que sur les réponses que la Nature nous fait elle même dans les experiences qui sont la seule voye par laquelle il nous est possible de 1' interroger et de la contempler telle qu' elle est".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen