1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 29

1% onderstelt. Het rationahstische bloed van den Franschman kruipt echter waar het niet gaan kan. Maupertuis (1698—1759), de eerste natuurkundige van beteekenis, die het in Frankrijk voor Newton opnam, gevoelde behoefte om te verklaren waarom het juist het kwadraat van den afstand en niet een andere macht is, waardoor de aantrekkingskracht der lichamen bepaald wordt '^'^). Maar ook ,,het licht van Brittanje" zelf kon zich maar moeilijk schikken in de zichzelf opgelegde beperking. Aan het einde van de Principia b.v. laat hij iets doorschemeren ovei een allesdoordringenden geest, die wel eens oorzaak kon zijn, dat de lichamen elkaar aantrekken. Het duurde niet lang of men kon inderdaad van een „newtoniaansch systeem" spreken. De bekoring daarvan was, dat men van de zijde der inductieve wetenschap, die krachtens haar karakter steeds onaf is, nu eindelijk toch tot een alomvattend systeem kon komen, dat niet alleen gold voor physische, makroskopische verschijnselen, maar ook voor chemische, mikroskopische, voor gebeurtenissen niet alleen, die zich afspelen tusschen hemellichamen, maar ook tusschen atomen. Het succes van het newtonianisme zou niet zoo groot geweest zijn, als het niet tot een ,.systeem" geworden was. Als men bedenkt hoe de Descartesvereering in een Newtoncultus omgeslagen was, hoe elk woord, hoe onbeteekenend ook, van den ,,goddelijken Newton" door zijn geestdriftige bewonderaars als een evangelie aanvaard werd en als men bovendien bedenkt, dat de verklaarzucht den mensch aangeboren schijnt te zijn, dan behoeft het ons niet te verbazen, dat hetgeen Newton werkelijk gevonden had, de gravitatiekracht, spoedig diende tot opbouw van een algemeen systeem, een systeem, dat geen zuivere weergave van feiten, maar een netwerk van hypothesen was, berustend op extrapolatie van feitelijke gegevens, op voorbarige analogieredeneering. Reeds in 1718 moest Boerhaave, die toch zelf het noodige respect voor Newton had, daartegen waarschuwen §5). ,,En daarom moet men eerst door proefnemingen bepalen of er in waarheid aantrekkingskracht tusschen bepaalde lichamen bestaat, voordat men uit het aannemen **) Maupertuis, Sur les loix de T attraction. Mém. Acad. Sc. 1732 (Paris 1735) p. 346. *5) Boerhaave, De comp. p. 19 : Speramus itaque Magnos Viros sapientiae Newtonianae memores parcius exsultaturos de vi universall hujus perspecti principii.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen