1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 19

13 historie, het verzamelen van een groot aantal gegevens van zeer uiteenloopenden aard, om daarna pas te komen tot schifting en ordening van het materiaal. De waarneming en het experiment hebben hier den voorrang, niet de menschelijke fantasie, ,,men moet niet uitdenken maar vinden wat de natuur doet" (Bacon). Om Boyle (1626 ^1691) groepeeren zich een groot aantal „experimental philosophers"; zij verzamelen feiten, ,.nuttige grondstoffen voor een experimenteele geschiedenis der natuur, waarop een solide theorie na verloop van tijd gebouwd kan worden" 43) Boyle is ,,traag om theorieën op te bouwen" 4*), maar een „solid theory" is toch wel het uiteindelijk doel van een empirische wetenschap. Radicaal empirisme verwerpt hij : de ware experimenteele philosooph zoekt ,,waarheden uit de waarnemingen te verkrijgen" 4^). Boyle laat dan ook niet na om steeds weer mogelijke verklaringen (soms meer dan één voor hetzelfde verschijnsel) te geven : zoo lang het experiment echter nog niet tusschen die verklaringen beslissen kan, komt ook de theorie niet boven het mogelijke uit. Hij weet wel, dat de ervaring aanleiding geeft tot aanvaarding van een ,,mechanische philosophie in het algemeen" 46) _ maar hij doet geen besliste keuze tusschen gassendistische of cartesiaansche verklaringen van een bepaald verschijnsel *''). W e l handhaaft hij, tegenover Descartes, dat wij de beginselen (materie, beweging) niet begrijpen, ook al werken we er mee 4^). De kosmologische vragen „die meer den oorsprong van het heelal betreffen dan zijn tegenwoordigen staat" 49) _ liggen eveneens buiten het bereik der rationeele ervaringswetenschap. Het cartesiaansche argument, dat zonder ,,subtiele materie" magneetwerking en lichtvoortplanting in het luchtledig onverklaarbaar worden, heeft voor Boyle weinig waarde : hij poogt langs proefondervindelijken weg te beslissen of die subtiele materie er is of niet ^o). De hypothese berust *^) Works of the Honourable Robert Boyle in V volumes, ed. Thomas Birch, Londen 1744. Tome V, p. 74. R. Hooykaas, Robert Boyle, een studie over Natuurwetenschap en Christendom. Kleijwegt, Looi^duinen (1943), p. 22. Voor uitvoerige gegevens over empirisme en rationalisme in de 17de eeuw verwijzen wij naar dit werk. •»*) Works V, 77. *S) Works V, 48. Hooykaas op. cit. p. 22. ^8) Works II, 453. ^•') Hooykaas op. cit. p. 36—37. *^) Hooykaas op. cit. p. 28 vv. *«) Works I, 227. ^) Hooykaas, op. cit. p. 32.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen