1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 53

47 wonnen. Stoffen, die zuurstof bevatten, zullen zich volgens hem, op grond van dat gemeenschappelijke beginsel, graag met elkaar verbinden. 164). Lavoisier heeft dus meer aan het ,.systeem" van Stahl ontleend dan hij zelf vermoedde, niet alleen de juiste, op experimenten gegronde oordeelvellingen, maar ook de vóóroordeelen ervan heeft hij niet als een oud vel kunnen afstroopen. Zelfs het hypothetische phlogiston, die aan de fantasie der scheikundigen ontsproten ,,hersenschim" (chimère), heeft hij we! de voordeur uitgeschopt, maar het sloop de achterdeur weer binnen in de vermomming van het ,,calorique". Ook een drager en veroorzaker van een bepaalde eigenschap (nu niet zoozeer de brandbaarheid als wel de gasachtigheid), óók een niet geïsoleerd product van redeneering en niet van experimenteerkunst. Stap voor stap zouden we in Lavoisier's geschriften kunnen nagaan, hoe het phlogiston bij hem van karakter verandert en tot warmtestof wordt. Lavoisier is echter geheel argeloos in zijn bestrijding van het phlogiston, zooals democraten soms argeloos buitengewoon ondemocratisch zijn. ,,Het is hoog tijd de scheikunde terug te brengen tot een strengeren redeneertrant, om de feiten, waarmede de wetenschap zich eiken dag verrijkt, te ontdoen van wat redeneering en vóóroordeelen er aan toevoegen, om te onderscheiden wat tot feiten en waarneming behoort van hetgeen tot een systeem behoort en hypothetisch is" i'^^), zegt Lavoisier, als hij de phlogistonhypothese in 1783 te lijf gaat. Inderdaad, het werd hoog tijd, dat de phlogistonhypothese verdween, want ze was niet langer bij machte tegen de door experimenten bewezen verklaring van de verbranding als verbinding met zuurstof, stand te houden. Maar de warmtestof is toch ook aan redeneering te danken en wel aan een echt Stahlistische, en ze behoort in wezen ook tot een ,,systeem", namelijk tot het Stahlistische ! In 1783 zegt Lavoisier, dat hij de uitzetting der lichamen door verwarming niet kan begrijpen (concevoir) zonder het warmtefluïdum aan te nemen. Dus niet een reëel feit, maar de omstandig-

^<'*) Traite, p. 116. 185) Oeuvres II, 640 (Mém. 1783) : ,,I1 est temps de ramener la chimie a une maniere de raisonner plus rigoureuse, do dépouiller les faits dont cette science s' enrichit tous les jours de ce que Ie raisonnement et les pré.iugés y a,ioutent; de distinguer ce qui ee,t de fait et d' observation d' avec ce qui est systématique et hypothétique".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen