Het onbepaalde in de taal en in de taalkunde - pagina 34

30 categorien van ons verstand benoemen. Herkenbaar is hun voortschrijding tot hooger onbepaaldheid daaraan, dat zij als praedicaten van het subject aUe(s) gebruikt worden. Alles zelf heeft de beteekenis der bepaalde totaliteit ingewisseld voor die der onbepaalde totaliteit. Zoo beteekent het •TCÓ.VTOL pCi van Herakleitos reeds niet meer begrensde totaliteit van het ervarene, maar onbegrensde, waarin al het mogelijke toekomstige, denkbare is opgenomen. Dat alle dingen eigenlijk ruimte innemen, alles eigenlijk tijd neemt, zijn uitbreidingen van het gebruik van ruimte en tijd, die evenveel invloed hebben op de bepaling van alle dingen als op de praedicaten ruimtelijk en tijdelijk zelf. Vóór dit onbepaald gebruik was ruimte een bepaaldheid van voorwerpen, die ook ontbreken kon: sommige beslaan ruimte, sommige niet. Treedt hiervoor, op een grond, die niet in het woord zelf ligt, in de plaats: alle voorwerpen beslaan ruimte, alle gebeuren neemt tijd, zoo worden daardoor ruimte en tijd in de vroegere beteekenis tot een begrensd geval van de nieuwe, ze omsluitende, onbepaaldere beteekenis. Waarin bestaat nu de overgang van die vroegere bepaaldheid tot de nieuwe onbepaaldheid? Immers hierin, dat voortaan de bepaaldheid van ruimte niet meer afhangt van al of niet zich ruimtelijk voordoende voorwerpen, dat is van de onbepaalbaarheid der ervaring van geval tot geval. Geabstraheerd, onttrokken is nu ruimte aan het gebruik in een bepaald geval der ervaring, onbruikbaar voortaan voor de bepaling, waartoe ze diende; deze moet nu door andere woorden als groot, klein, ruim, smal worden geleverd. Déze woorden gaan niet over in de onbepaaldheid die voor praedicaten bij alles past. Sommige voorwerpen zijn groot, daarom zijn andere klein, sommige breed, daarom andere smal; alle zijn ruimtelijk. Evenzoo het praedicaat tijd. Het was aanvankelijk een bepaaldheid van sommige handelingen, die in onderscheid van andere, duur hebben. Het was hetzelfde woord als jaar of dag, wachten, toeven, gaan. Al deze zijn bruikbaar voor wat soms zus, soms zoo is. Zij zijn bepaald door hun elkander uitsluitende tegenstelHng. Die bruikbaarheid en haar onbepaaldheid wordt te niet gedaan, wanneer een blijvende be-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen