De noodzakelijkheid eener christelijke logica - pagina 62

52 dat moment, met een stokje in de handlioo). Boven het noodlot verheven was alleen de wijze, die in het gelden dezer „lex naturalis" berustte. Weer kwam het principium exclusi tertii aan de orde. De logicus dezer school, CHRYsippus, aanvaardde het, zij het ook met een dubbele wijziging. Allereerst gaf hij aan de noodwendigheid een subjectivistische en dus totaal onaristotelische interpretatie: deze ankergrond der waarheid lag nl. z.i. niet in het intelligibele buiten ons, dat immers volgens den subjectivist niet bestaat, maar in het lagere, waaruit dan, volgens z'n evolutionisme, het denken en — omstreeks het veertiende jaar — ook het zelfbewustzijn zouden oprijzen. In de tweede plaats trok hij uit ZENO'S leer omtrent de onbeperkte macht van het noodlot de conclusie, dat iedere grond voor de Aristotelische beperking der geldigheid van dit princiep ten eenenmale ontbrak loi), Inmiddels bleven niet al de aanhangers der Stoa deze leer trouw 102). PANAETIUS b.v. brak wel is waar nog niet met het determinisme; maar van een mogelijkheid in den trant van ZENO de toekomst te voorspellen, wilde hij toch evenmin iets weten 103). Dat is ook wel te verstaan: zoodra het determinisme niet meer de herhaling van het wereldgebeuren durft leeren, moet het wel de conclusie trekken, dat al is z.i. heel de toekomst door het noodlot bepaald, en derhalve kennis daaromtrent in 't heden niet uitgesloten, deze kennis toch wel moeilijk te verwerven is, daar ze onderstelt een weten omtrent het verleden zóó nauwkeurig, dat deze wetenschap ons in staat kan stellen de lijn, die van het verleden op het heden uitliep, nu ook door te trekken naar de toekomst. Doch dit alles raakte niet het determinisme en dus evenmin de onbeperkte geldigheid van het principium exclusi tertii in z'n subjectivistische interpretatie 104) .

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen