Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 41

39 Damit ist die bisherige atomistische Hypothese zum Range einer wissenschaftlich wohlbegründeten Theorie aufgestiegen". 69) Mach, Leitgedanken, Physikalische Zeitschrift 1910, p. 603; P. O., p. VIII. I 7") o.a. N. Bohr, Atomtheorie und Naturbesch^ibung (1951). "1) Jordan, a.w., p. 123. 72) Mach, P. O., p. 3. 73) Mach, Mechanik, 5e uitg. 1904, p. 532. 74) Jordan, a.w., p. 119. 75) Jordan, a.w., p. 96 en 123. In de eerste der twee hier bedoelde passages bespreekt Jordan de quantenmechanica. Hij ziet in deze, door Heisenberg het eerst opgestelde theorie, weer één van de meest typische voorbeelden van de ,,positivistische bescheidenheid" van de moderne physica. De opzet dezer theorie bedoelde namelijk ,,Grundlagen zu gewinnen für eine quanten-theoretische Mechanik, die ausschlieszlich auf Beziehungen zwischen prinzipiell beobachtbaren Gröszen basiert ist" (Heisenberg, Zeitschr. f. Phys. 33, 879, 1925). Schrödinger doelt dan ook o.a. op Heisenberg, Born en Jordan, wanneer hij schrijft: ,,Es gibt heute nicht wenige Physiker, welche ganz im Sinne von Kirchhoff und Mach die Aufgabe der physikalischen Theorie lediglich in einer möglichst sparsamen mathematischen Beschreibung der empirischen Zusammenhange zwischen beobachtbaren Gröszen erblicken, d.h. einer Beschreibung welche den Zusammenhang möglichst ohne Vermittlung prinzipiell unbeobachtbarer Elemente wiedergibt". (Ann. d. Phys. 79, 751, 1926). Men besluite echter niet te spoedig, dat de hier bedoelde tendens der moderne physica geheel ,,in den zin van Mach" is. De ,,beobachtbare Gröszen", die Heisenberg bedoelt, zijn ,,frequenties" en ,.intensiteiten" van spectraallijnen en de onafhankelijk van de spectroscopie, b.v. door proeven over electronenbotsingen, vaststelbare ,,energie-niveaux". Er is geen bezwaar tegen deze grootheden ,,beobachtbar" te noemen, als men maar goed bedenkt, dat ,,beobachtbar" dan slechts beteekent, dat de aan deze theoretische begrippen beantwoordende getalwaarden met zekere benadering uit de resultaten van physische metingen kunnen worden gededuceerd. Het wordt echter wel bedenkelijk, wanneer Jordan het begrip ,,Beobachtung" in den hier bedoelden zin in één adem gebruikt met het begrip ,,Erlebnis", vooral als dit dan nog bovendien geschiedt in het kader eener pleitrede voor Mach, bij wien ,,Erlebnis" steeds ,,sinn]iches Erlebnis" beteekent. 76) O.a. P. Duhem, a.w., noot 52. Zie ook M. Hartmann, Philosophie der Naturwissenschaften, 1937. 77) Jordan, a.w., p. 135 en 136. In verband met deze passages rijst de vraag of Jordan inderdaad van meening is, dat het positivisme, dat hij hier bedoelt, nog steeds hetzelfde is, als hetgeen hij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen