PAROCHIE-INDEELING OF KERKSPLITSING.

V.

Zal de keik in do groote steden aan hare heilige roeping kunnen beantwoorden, dan moet zij gesplitst worden in meerdere, naar vaste grenzen afgebakende, zelfstandige kerken, elk onder een eigen kerkeraad.

Thans stuurt men aan op, althans gedeeltelijke toepassing van het z.g. parochie-stelsel, dat de eenheid d er kerk en mitsdien één k c r li/e - raad handhaaft, maar dit is niet afdoende. Wel werden in deze richting belangrijke voordeelen verkregen : vermeerdering van het aantal predikantsplaatsen; verkiezing van ouderlingen en diakenen door de wijk, voor de wük, en uit de wijk; wijkcatechisatiën. Men bleef echter halverwege staan, en trok de lijnen niet door.

Bij strenge doorvoering van het parochiale systeem zou het moeten, komen tot een andere regeling met betrekking tot de bediening des Woords en der sacramenten. Er is nu ge.en-toezicht op kerk-en xvondraoalbezoek. Noodig is daarom, do leden te binden aan een bepaald kerkgebouw, waarin allen kpsteloos een vaste zitplaats kunnen verkrijgen. Dan ligt vanzelf de weg open tot afschaffing of inperking van het z.g. rondpreeken. Veel zou dan gewonnen zijn, maar — niet genoeg.

Want parochie-indeeling brengt mee het vasthouden aan de eenheid der kerk, gelijk die zich in den éénen kerkeraad uitspreekt. En juist die ééno kerkeraad werkt, zijns ondanks, belemmerend voor het leven en den groei van de stadskerk. Onder het groote aantal zijner leden lijdt de vruchtbare werkzaamheid zijner vergaderingen. Steeds meer arbeid moet worden overgelaten aan de vergaderingen van wijk-gecommitteerden, doch deze bezitten geen kerkrechtelijke macht. De kerkeraad moet dë g e h e e 1 e gemeente regeeren, maar kan dit feitelijk niet meer. Reeds hierom is kerksplitsing noodig.

Doch ook om andere redenen. Intensieve herderlijke bearbeiding der gemeente eischt dringend aanzienlijke vermeerdering van het aantal ouderlingen. Maar hiertoe kan : iiet worden overgegaan, daar de l; erkeraad, die . reeds nu veel te groot is, dan zijn vergadering-arbeid met totale onvruchtbaarheid zou geslagen zien.

Tegen kerksplitsing beslaan geen overwegende bezwaren. Naar de Schrift is zij geoorloofd, zoo niet geboden. Wel zijn er praotisclie moeilijkheden, maar deze mogen niet terughouden van doortasten, wijl anders de groote-stadskerk in verval geraakt en langzamerhand in een volkskerk ontaardt.

De commissie, die ten vorigen jare den kerkeraad^ van Amsterdam had te dienen van advies over dej vraag, of parochie-vorming óf kerksplitsing noodzakelijk en uitvoerbaar zy, zag de eerste conclusie van haar rapport aangenomen: „Kerksplitsing is niet in strijd» met het Woord Gods, maar wordt veeleer door dit Woord geëischt; wanneer de ambtelijke becU'beiding__ dor gemeente tengevolge der massaliteit schade zou ' lijden". De tweede, waarin werd uitgesproken, 'i „dat de ambtelijke bearbeiding der gemeente in de* tegenwoordige omslandigheden splitsing der kerk dringend noodzakelijk maakt", werd echter^ door den kerkeraad verworpen. Was ook die aanvaard, dan zouden wel niet aanstonds groote veranderingen in den bestaanden toestand daarvan hot gevolg zijn, geweest, maar men had toch kunnen aanvangen met doelbewust, zij het ook in langzaam tempo, te streven naar de verwezenlijking van de in beginsel aangenomen plannen.

Op welke wijze de splitsing der stadskerk za, ], rooeten geschieden is vanzelf niet in bizonderheden-^M. te geven.') Daarvoor zijn de plaatselijke toestan-•len te verscliillend. Overal zijn möeilijk'tieden en beswaren te voorzien, maar in Den Haag' zullen die 'an heel anderen aard zijn dan b.v. in Amsterdam.

Zoo voltrekt zich, om maar iets te noemen, in ^ttisterdam een proces, tengevolge waarvan'meer ^^n één der bestaande kerkgebouwen overbotlig ^ Jfordt. De zg. city of binnenstaid ïhoudt op, woonstad 1 ~ zijn. De grootere huizen worden ingericht tot i santoren, ateliers, m[a: g; azijnen, de kleinere verdwiji jj'^ii om plaats te 'mïaken voor werkplaatsen en pak iwiizen. En de mienschen trekken naar de nieuwe r ^«dsgedeelten, waar i^fc^leen voor de beter-gesitueerden, miaar evenzeer voor de arbeidende bevolking woningen worden gebouwd, die veel doelmatiger zijn en meer beantwoorden aan de eiscben der volksgezondheid. Mieer dan ééne kerkelijke gemecnscbap, niet allèèn de Gereformeerde Kerk', heeft in de oude stad gebouwen, die de terinnering bewaren aan een verleden, toe-n binnen de wanden ervan groote scharen samieidc'wamen, doch die nu des Zondags een beeld van verlatenheid vertoonen. De diensten worden geregeld gehouden, maar het aantal bezoekers - een enkel uitzonderingsgeval da, argelaten - is klein, en slinkt v-an jaar tot jaar. Ook' al laat de splitsing zich wachten, dan zullen er van deze giebouwen binnen a& ienbaren tijd moeten worden gesloten, en vervangen door ..andere in de nieuwe stadsgedeelten. Maar dat kan niet met alle gebeuren. Want geheel ontvolkt wordt de city natuurlijk' niet. Altijd ïullen er leden blijven wonen, , hoe weinige dan ooik. En dit is het, wa.t aan een min of imeer evenredige splitsing in den weg staat. De binnenstad zou eigenlijk' ongedeeld moeten blijven. Maar dit wordt weer moeilijk, omdat zij, wat uitgestrektheid aangaat, te groot, en wat het daar wonend ledental betreft, tei Hein is voor eene zelfstandige kerk.

Slechts enKele • alïgteiiee'tiê' regelen ^p^t< i stellen, n.l., dat de splitsing, van de oéne'groote stadskerk in zelfstandige wijkkerkon overal geleidelijk zal moeten geschieden; dat het goed zal zijn, te • beginnen miet (het zelfstandig-mak'en van een enkele buurt; -en dat hieraan de vaststelling, zij het ook in groote lijnen, ]> ehoort vooraf te .gaan van een splitsingsplan voor !het geheele kerkelijk territoir.

Hiervan uitgaande kwam de door den kerkeraad van Amsterdam benoemde oommissie in hooifdzaak te staan voor twee vragen. Allereerst of er zulke grenzen zouden te trekken zijn, dat het gebied der 'kerk van Amsterdam in afgeronde stukken kon worden verdeeld met gebruik èn van de bestaande kerkgebouwen èn van die, tot welker bouw reeds in beginsel was besloten. En ten tweede, of er voor deze dealen zulk een regeling van inkomsten en uitgaven zou te treffen zijn, dat de financiëele positie ider afzonderlijke kerken behdoirlijk verzekerd moclit worden geacht.

Vanzelf brengt een voorgenoanen splitsing nog tal van andere kwesties naar voren, pi, 'a.ar de regeling der grenzen en de verdeeling der financiëele lasten zullen toch overal wel behaoren tot de grootste raoeilijklheden, waarop vooral de tegenstanders steeds gaarne wijzen. Daarom m-eenen we, deze artikelon-reeks te kunnen besluiten met de mededeoling van het bevestigend antwoord, door de Amsteidamsche comimissie op de bovengtenoemde vragen gegeven.

Met betrekking tot de eerste oordeelde zij, dat begonnen moest worden Im'et jhet ontwerpen van zulk een indeeUn, g der wijk'en, dat enkele van deze groepsgewijze konden worden saamgevoegd als het terrein van ééne zelfstandige kerk. Dat in een groote stad de afhajcening van kerk-grenzen iets willekeurigs Iheeft, zal men nooit geheel funnen voorkomen. Daarom, verdient het aanbevelingi, de k'erk-grenzen zoc^mógelijk tela, ten salmienvallen met vs^'ij k-grenzen, wiaaraan de leden reeds meer of knin gewoon geraakt zijn. De voorgestelde wijk'-indeeling maiakte het moigelijfe, de kerk van Amsterdam — op den duur — te doien uiteenvallen in 4 zelfstandige kerken: .

A Amsterdam - O o s t, omvattende drie wijken, met 1956 adressen (6000 leden), en 3 predikanten ;

B Amsterdam, omvattende drie wijk'en met 1640 adressen (4780 leden), en 3 predikanten;

C Ams terdam-Raampo ort, omvattende drie wijken, mtet 1970 adressen (5780 leden), en 3 predikanten;

D. Amsterdam - W e s t, omvattende twee wij - ken, met 1258 adressen (-4000 leden) en 2 predikanten.

Een dergelijk plan, waarbij Jiet geheele kerkelijke territoir wordt overzien, en dat geleidelijke splitsing mogelijk maakt door samenbinding van enkele wijken, werd zeer goied uitvoerbaar geacht.

Wat het tweede vraagstuk aangaat, dat der financiën, stond ide commüssie voor groote, maar h. i. niet onoverkomelijke bezwaren. Gezocht moest worden o.mi. naar een billijke verdeeling van den schuldenlast der ééne, ongedeelde kerk, en van de door haar aangegane verplichtingen met betre'kking tot de emferiteering harer dienaren.

Naar jhet oordeel der comindssie zou, om alle moeilij'ldieden te voorkomen, de kerk van Amsterdam 'mioe'ten blijven bestaan "(B). Do kerken, hierboven aangeduid als A, C en D zouden dan do los te maken deelen zijn. Een en ander werd noohdig geacht met het oog op bedragen, die nu reeds aan de kerk van Amsterdam mochten zijn gelegateerd, doch die welbcht eerst over vele jaren uitgekeerd zullen worden. Daarom werd een regeling voorgesteld, waarbij de kerk van Amsterdam (B) zich verbindt, (aan de losigemaaklte deelen (A, C en D) het evenredig deel der legaten uit te betalen.

Aangezien "ten gevolge van den thans zooveel hoogeren rente-standaard algeheele aflossing der geldloeningen eene aanzienlijke vermeerdering van lasten zou meebrengen, meende de commissie, dat de 'kerk van Amsterdam (B) zou moeten worden aangewezen als debiteur van de loopende leeningen. De oigendoininen, welke aan de los te maken deelen zouden worden overgtédragen, konden dan bezwaard worden met eene hypothecaire inschrijving ten behoeve dier kerk (B), van welke hypothecaire • inschrijving de grootte verband zou moeten houden, eenerzijds met het be(Jrag der schulden, en anderzijds met de getaxeerde waarde dezer eigendommen. Hierbij zou dan uitdriikkelijk moeten worden bepaald, dat elke afzonderlijke formatie (A, C en D) recht had, ten allen tijde over te gaan tot aflossing' v£ui het vastgestelde deel der schulden.

Tot vaste verhoudingscijfers voor de verdeeiing van schulden en lasten kwam de commissie op de volgende wijze. Van elke nieuwe fonnatle worden allereerst de ontvangsten berekend. Dit k.an heel gemakkelijk, omdat het bedrag hekend is der vrijwillige inschrijvingen, dat thans inkomt in de wijken, die tot ééne zelfstandige kerk moeten worden samengevoegd, en om; dat de opbrengst der collecten, naar jarenlange ervaring, gesteld k'an worden op 50 a 60 pet. van die der inschrijvingen. Van het totaal der inkomsten wordt nu afgetrokken het bedrag, benoodigd voor de predikantstractementen. Het voor de betaling van rente en aflossing en voor het voldoien aan de emeriteeringsverplichtingen beschikbare restant, kan dan dienen als basis voor de vaststelling van het verhomdingscijfer voor elke formiatie.

Met betrekking tot de diaeonale aangelegenheden kon de com'missie geen bepaalde gegevens den kerkeraad voorleggen. Want wel zijn van elke wijk de uitgaven bekend, 'miaar niet de inkomsten, aangezien deze bijna: geheel bestaan uit gecollecteerde gelden, en in de tegenwoordige omstandigheden een telling der in elk der kerkgebouwen geoollecteerde gelden geen maatstaf geeft. De financiëele draagkraeht der saam te voegen wijken in aannierking genomen, werd echter de gegronde verwachting uitgesproken, dat elk der nieuwe kerkfoirmlaties in de behoeften van hare armen zou khnnen voorzien.

Ten slotte oordeelde de oomtaissie, dat wat de bestaande stichtingen aangaat (Weeshuizen, Tehuis voor Ouden van dagen) er zonder moeite een regeling zou klmnen worden getroffen, .waarbij het recht van elke kerk op die stichtingen verzekerd werd, zocdat zij, zonder hare zelfstandigheid ook maar eenigszins aangetast te zien, tegen betaling van een evenredig deel der kosten, hare weezen of bejaarden daarin zou kunnen plaatsen.

Met het verwerpen der tweede conclusie van het rapport Wiai-en .Vanzelf de bovengenoemde voorstellen ineens van de baan. La mort sans phrase. Toch gelooven we, dat de arbeid, er aan besteed, niet

vrachteloos zal zijn igeweest. Reeds nu gaan er'sfémm-en op, om terug te 'komen op de genomen beslissing. En al laat het zich niet aanzien, dat in den kerkeraad hiervoor spoedig een meerderheid zal zijn te vinden, er is in elk geval een zaad in den akker geworpen, dat te zijner "tijd zal ontkiemen en vrucht dragien. Misschien zelfs eerder dan wij vermoeden. Zoo ziet de kerkeraad van Den Haag zich igeroepen, voor de tweede m, aaJ binnen drie jaar deze zaak onder de oogen te zien. In 1920 besloot hij, tot 'kjerksplitsing over te gaan, doch het voiorstel, om de z.g. Oosterkerkwijk te maken tot eene zelfstajidig-geïnstitueerde kerk stuitte toen op te (grooten tegenstand. Maar deze wijk' blijkt zich daarbij niet te kunnen neerleggen. Thans reeds diende zij het voorstel opnieuw in. En de k'erkéraad handhaafde zijne in 1920-"genomen principiëele beslissing, en droeg aan eene coinlmissie op, „de practische uilvoierba.arheid eener splitsing in wijkterken te pverweigien en c.q. te zijner tijd daarolntrerit voorstellen laan den ikerkeraad te doen”.

Ook zij, die thans nog meenen, bet belang der groote-stads-kefk te dienen met handhaving van bare eenheid, zullen naar onze vaste overtuiging eerlang tot een ander inzicht komen. Juist omdat zij de kerk des Heeren liefhebben en ijveren voor haar welstand, haar bewaring, haar groei. Al meer zal de nood gaan dringen. En het is o.i. onmogelijk, dat zij op den dvmr zich dit zullen kunnen ontveinzen. Zij zullen ten slotte VOOT dien drang moeten e"n — willen zwichten.

Laat ons God bidden, dat het uitstel van de zoo noodige , , reformatie" der groote-stadskerk niet te lang aanhoude!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen