POPULAIR-WETEN-SCHAPPELIJKE SCHETSEN

Geestelijke volksgezondheid.

XI.

Geestelijke volksgezondheid ea religie.

'Met het schetsen van de in vorige artikelen beschreven veranderingen op wetenschappelijk en cultureel gebied meenen wij genoegzaam duidelijk te hebben gemaakt waarop de huidige belangstelling voor geestelijke volksgezondheid berust.

Tevens volgt hieruit, dat het bedrijven van psychische hygiëne geen luxe is, geen zinlooze nieuwigheid, maar een beweging, waaraan heden ten dage meer dan ooit behoefte is.

In Amerika was reeds op 6 Mei 1908 in New- Haven de allereerste „Connecticut Society for Mental Hygiene" opgericht. In 1909 kwam de oprichting van een nationale organisatie: „The National Committee for Mental Hygiene" tot stand. Dit comité geeft sedert 1917 een kwartaalblad uit: „Mental Hygiene" en sinds 1927 een „Mental Hygiene Bulletin". Was in 1909 een nationaal comité opgericht, 4 Februari 1919 werd een „International Committee for Mental Hygiene" tot stand gebracht. Ten slotte werd van 5 tot 10 Mei 1930 het reeds genoemde eerste internationale congres voor geestelijke volksgezondheid te Washington gehouden.

Lang heeft het echter geduurd alvorens de roepstem naar geestelijke volksgezondheid in ons land gehoor vond. Eerst in het voorjaar van 1923 werden de eerste voorbereidingen getroffen tot het scheppen van een • organisatie, die tot taak zou hebben de problemen van psychisch-hygiënischen aard in studie te nemen. Het duurde evenwel nog tot 31 Mei 1924 alvorens de oprichting - van- de „Nederlandsche Vereeniging ter bevordering der Geestelijke Volksgezondheid (Vereeniging voor Psycliische Hygiëne)" een feit was geworden. ^) De eerste jaren na de oprichting van deze vereeniging hoorde men niet veel van haar werkzaamheden, al werden wel verschillende besprekingen binnenshuis gehouden. Maar langzamerhand kwam men toch tot de overtuiging, dat het uit zedelijk en maatschappelijk oogpunt van overwegende beteekenis is ook dit terrein met kracht en énergie te gaan bewerken. In het voorjaar van 1930 (5 April) slaagde de Nederlandsche Vereeniging ter bevordering der geestelijke volksgezondheid er in haar eerste „werkvergadering", die het karakter van een congres had, te 'houden. Deze eerste „Psychische Hygiënistendag" is daarna door vele andere gevolgd.

Toen aldus ook in ons land aangetoond was, dat het beoefenen van psychische hygiëne nuttig en noodig was, hebben onderscheidene groepen van ons volk deze gedachten overgenomen en in practijk gebracht. Zoo ontstonden achtereenvolgens de R.-K. Charitatieve Vereeniging voor Geestelijke Volksgezondheid, opgericht 10 Juni 1930, de Ned. Herv. Vereeniging voor Geestelijke Volksgezondheid, opgericht 11 Mei 1933, en de Vereeniging tot bevordering van de geestelijke volksgezondheid op Geref. grondslag, opgericht 22 Juni 1934. Al deze vereenigingen werden, op initiatief van den Directeur-Generaal voor de Volksgezondheid, met nog enkele andere vereenigingen 2) op 25 April 1934 in een verband vereenigd: de NationaleFederatie voor Geestelijke Volksgezondheid.') De vraag mag gedaan waarom naast de Ned. Vereeniging voor Geestelijke Volksgezondheid nog andere, religieuse, vereenigingen voor psychische hygiëne zijn opgericht. Deze vraag is niet beantwoord met de simpele opmerking, dat het uitzonderlijk karakter van ons volk, de zucht naar afscheiding, splitsing, de neiging tot het vormen van afzonderlijke, vaak nauw verwante, partijen en partijtjes, wel niet anders te verwachten zou geven. Het is allerminst uit neiging tot afscheiding of uit concurrentiezucht of uit gebrek aan waardeering voor het vele en moeilijke en nuttige werk, dat de Ned. Vereeniging voor geestelijke volksgezondheid heeft verricht en nog verricht, dat de genoemde religieuse vereenigingen zijn opgericht. Integendeel, - het waren grondige redenen, juister en beter gezegd principiëele overwegingen, welke er toe geleid hebben eigen wegen te gaan bewandelen, al was men natuurlijk bereid om met anderen op verschillend gebied samen te werken. Trouwens, dit zoeken van eigen wegen zou ook niet anders gekund hebben, want zoodra men de Cardinale vragen op psychisch-hygiënisch gebied benadert of geestelijke volksgezondheid in de practijk gaat beoefenen, is neutraliteit onmogelijk en moet men voor zijn denken en handelen een of andere levens- en wereldbeschouwing tot richtsnoer nemen.

Telkens weer, zegt Waterink*) zoo terecht, komen wij op die gebieden in aanraking met de groote vraag of wij onze beschouwingen oinü'ent

datgene wat behoort te geschieden zullen laten beheerschen door de grondgedachten eener sociologie, die de menschelijke samenleving ziet als norm voor en als doel van alle handelingen, dan wel, dat wij gelooven, dat voor alle levensverhoudingen God de Souverein is, naar Wiens wil en naar Wiens orde alle dingen zullen geschieden.

Maar ook wanneer men gelooft in het Opperwezen is een gezamenlijk optrekken ter behartiging van de belangen der geestelijke volksgezondheid niet mogelijk. Want gelijk het leven beheerscht wordt door beginselen, wordt ook de zaak van de geestelijke volksgezondheid beheerscht door beginselen. En onze beginselen zijn te zeer onderscheiden van bijv. die der Roomsch-Katholieken dan dat men zich in één vereeniging zou kunnen laten vinden.

Juist omdat wij, als Protestantsche Christenen, tallooze problemen nu eenmaal anders zien dan onze neutrale, niet-Christelijke, landgenooten of onze Roomsch-Katholieke mede-Christenen en niet minder om het feit, dat deze andere zienswijze ten nauwste samenhangt met de wijze, waarop deze problemen uit den weg dienen te worden geruimd, is het bestaan van afzonderlijke religieuse vereenigingen op psychisch-hygiënisch gebied gerechtvaardigd.

Voor de beweging voor geestelijke volksgezondheid toch — en hiermede keeren wij terug tot ens uitgangspunt — is het godsdienstig element van zeer groote beteekenis. Alle hygiëne, maar inzonderheid de psychische hygiëne, grijpt terug op het ethische leven, op zedelijk-geestelijke bereidheid om te gehoorzamen aan de 'eischen door de hygiënisten gesteld, grijpt terug op zelfbeheersching en onthouding, op zelf tucht en bereidheid tot het offer. ^) En het ethisch, zedelijk, leven staal op zijn beurt in nauw contact met den godsdienst. Er is nu eenmaal, geen waarachtige zedelijkheid mogelijk zonder religie. Immers onze verhouding tegenover onszelf en den naaste steunt op onze verhouding tot God. De tweede tafel der Wet kan zonder de eerste niet gehandhaafd worden. Laat men de eerste tafel los, dan laat men God los en is de weg vrij voor het loswrikken der zedelijkheid.

Het religieuse leven van den mensch werkt daarom in hooge mate praeventieï (voorkomend), wanneer het er om gaat de verstoringen van de geestelijke volksgezondheid tegen te gaan. De godsdienst kan voorkomen, dat de mensch op de vlucht gaat voor zichzelf, voor zijn gezin, voor zijn arbeid, omdat juist de godsdienst den mensch stelt voor allerlei verantwoordelijkheid: voor die ten opzichte van zichzelf, van zijn kinderen, van zijn naaste. Menigeen, zegt Van der Spek'') zoo juist, kan slechts daarom geestelijk gezond blijven, omdat hij in de religie het middel had om allerlei gedachten onschadelijk te maken. De religie doet bewust onder de oogen zien en voorkomt dikwijls de verdringing van allerlei geestelijk schadelijke gedachten naar het onbewuste zieleleven, van waaruit zij haar nadeeligen invloed zouden kunnen doen gelden in het bewuste zieleleven. De godsdienst verhindert vaak de vlucht in allerlei zenuw- en zielsziekten en beschut tegen al te heftige spanningen.

De godsdienst werkt echter niet alleen voorkomend, praeventief, maar ook genezend, curatief, omdat zij aantoont het onlosmakelijk verband tusschen zonde en ziekte, omdat zij bloot legt de diepste oorzaak van alle stoornissen (en afwijkingen) op psychisch-hygiënisch gebied en den weg aanwijst om uit dit moeras der zonde te geraken. Dit feit is van fundamenteole beteekenis, want in wezen hangt elke bedreiging, elke stoornis of afwijking der geestelijke volksgezondheid samen met de omstandigheid, dat de zonde een breuk in het leven deed komen. Wie daarom den mensch helpen wil zonder voor hét geweldige feit van de zonde oog te hebben zal immer bedrogen uitkomen en op het oogenblik, dat hij meent de geestelijke volksgezondheid bevorderd te hebben, elders het kwaad met vernieuwde woede zien uitbreken. Want niet alleen in algemeenen zin, maar ook in zeer bij zonderen zin geldt de waarheid, dat er verband is tusschen zonde en ziekte. Is het misbruik maken van alcohol niet een zonde der onmatigheid en het morphinisme niet een zonde van onverantwoordelijklieidsbesef en van een vlucht uit de werkelijkheid? Is prostitutie niet een zonde der onkuischheid en overspel niet een zonde van een niet beheerschen der sexueele drift? ') Daarom alleen hij, die de zonde niet voorbijziet, maar als grond erkent van alle disharmonieën op psychisch-hygiënisch gebied, zal, door haar in het geloof te bestrijden, in waarheid geestelijke volksgezondheid kunnen beoefenen. Aldus maakt de religie gevaarlijke, ziekteverwekkende conflicten onschadelijk. Zij levert voor allerlei teleurstelling door en in menschen een waardevolle vergoeding. De religie beijvert zich voor reclasseering, zij bedrijft barmhartigheid. De godsdienst zoekt het vertorene en streeft naar een geestelijk reveil. Zij jaagt na de gemeenschap der heiligen als gemeenschap ook van volkomen geestelijk gezonden.

Nog eens — wat is geestelijke volksgezondheid? Is het alleen maar het gezond-houden van de ziel langs den weg van de bestrijding van ziekte-oorzaken als: erfelijke belasting, kiembeschadiging, alcoholisme, morphinisme, prostitutie , e.d.? Ja en neen. Ja, in zoover het bestrijden van al deze schadelijke invloeden inderdaad tot verbetering en verhooging der psychische hygiëne voert. Neen, in zoover men de geestelijke volksgezondheid uitsluitend tot dit doel zou willen bepalen. Want gezond, waarachtig gezond, is niet hij, die lichamelijk en geestelijk in evenwicht is, hoe vitaal hij overigens ook moge zijn, maar gezond, waarachtig gezond, is alleen hij, die Gode dankbaar is voor de verlossing door Christus uit zijn zonde en ellende.

1) In vergelijking met Europeesche landen was dit nog niet zoo heel laat, want de eerste vereeniging voor psychische hygiëne in ons werelddeel „la ligue Beige d'hygiène mentale" werd in 1922 te Brussel opgericht. Daarna volgden Frankrijk en Duitschland en successievelijk andere Europeesche staten.

2) De Vereeniging „Centraal Israëlietisch Krankzinnigengesticht in Nederland", de Alg. Nederl. Vereeniging „Het Groene Kruis", de Nat. Federatie „Het Wit-Gele ICruis", de Ned. Vereeniging ter bevordering van Consultatiebureaux voor Moeilijke..Kinderen, de Centrale Vereeniging ter behartiging van de Maatschappelijke Belangen van Zenuw- en Zielszieken en de Stichting voor Paedologische Instituten te Nijmegen.

3) Behalve het behandelen der subsidie-aanvragen der verschillende vereenigingen komen de werkzaamheden der Federatie in hoofdzaak op het volgende neer:

1. Het bevorderen van psychologisch-psychiatrische eonsultatiebureaux, in de eerste plaats voor kinderen met psychische moeilijkheden, daarnaast dat voor zenuw- en zielszieken.

2. De opleiding van werkkrachten voor geestelijk-hygienisch werk.

• 3. - Propaganda op psychisch-hygiënisch gebied.

4. Wetenschappelijk onderzoek.

4) Prof. Dr J. Waterink: Taak en principieel karakter der psychische hygiëne, blz. 12.

5) Vgl. Dr J. van der Spek; I.e., blz. 51.

6) 1. e., blz. 72.

7) Vgl. Dr A. Hütter: Zorg voor de geestelijke gezondheid. Horizon, Dec. 1934, blz. 79—80.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen