GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

Precedenten

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Precedenten

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

KERKELIJK LEVEN

Op 3 November 1950 heeft Mr J. Drion bij de aanvaarding van zijn ambt als hoogleraar in het burgerlijk recht te Leiden een rede gehouden over het gezag van precedenten, dat zijn gebeurtenissen in het verleden, waaruit lering voor het heden en de toekomst te trekken valt. Hij begon deze rede met de Engelse zegswijze: „De dokter begraaft zijn vergissingen; die van de rechter worden tot wet" en wees op de moeilijkheid voor een rechter om terug te komen op de rechtsinhoud van een vroegere beslissing met deze woorden: „Ja, zelfs als die meerderheid (nl. in een rechterlijk college, L. R.) positief overtuigd is van de onjuistheid en onwenselijkheid van een precedent, kan het zijn, dat de eisen van de

rechtszekerheid het huidige college dwingen, dit precedent te volgen. Ik doel op de gevallen, dat men, afgaande op een arrest van het hoogste rechtscollege, op grote schaal overeenkomsten sloot of andere rechtshandelingen verrichtte, zodat een herroeping van het precedent een fatale verwarring in het rechtsverkeer zou te weeg brengen. Wat in deze gevallen de Hoge Raad dwingt om aan de precedenten vast te houden, is de terugwerkende kracht, die een nieuwe interpretatie zou hebben, waardoor het rechtsverkeer ontwricht en de personen die in vertrouwen op het precedent hebben gehandeld gedupeerd zouden worden."

In Nederland heeft deze in vele opzichten goede regel gelukkig niet het karakter van een wettelijke verplichting tot het continueren van fouten. Een rechtscollege kan op een bepaald moment óm gaan, zoals dit in de vaktermen heet. Wij hebben dit op 31 October 1951 gezien van het Gerechtshof te 's-Gravenhage in de zaak van de Gereformeerde Kerk te Vrouwenpolder, welke uitspraak als een precedent beschouwd kan worden voor Axel en naar wij hopen ook in de toekomst voor andere kerken, aan wie thans nog haar rechtmatige bezittingen worden onthouden.

De rechtspraak uit de Doleantie-lijd is in het Ucht van het vorenstaande in vele opzichten leerzaam. Leerzaam in de zin hoe men niet moet handelen, wil men als kerklid zijn rechten behouden. Leerzaam voor de kerkstrijd van 1944 en volgende jaren en zeer waarschijnlijk van groot, zelfs van beslissend belang, indien een rechter vandaag zich ermede moet confronteren bij het nemen van een beslissing waar de voortzetting van de aloude kerk is. Wij willen hiertoe enige uitspraken citeren, voorzien van kort commentaar:

1. De Rechtbank te Utrecht besliste bij vonnis van 2 April 1890 W. 5883 het volgende inzake het kerkelijk geschil te Voorthuizen: Vóór 1816 waren er in Nederland slechts plaatselijke kerken of kerkelijke gemeenten. De Koning was in 1816 niet bevoegd aan die kerkelijke gemeenten een nieuwe organisatie op te leggen. Derhalve zou in dat jaar ieder dier plaatselijke kerken bevoegd zijn geweest om te weigeren de in dat jaar door de Koning vastgestelde organisatie te aanvaarden. Noch van een uitdrukkelijke aanvaarding, noch van 'n weigering is tijdens de invoering der organisatie gebleken. Daarentegen is in al de plaatselijke kerken in Nederland die organisatie de facto ingevoerd. Daardoor zijn zij alle verenigd tot. één onafscheidelijk geheel: de Nederlandse Hervormde' Kerk. Daarom zijn de besluiten zowel van de kerkeraad van Voorthuizen in 1886 als die van Ulrum in 1834 om zich aan de bestaande kerkorde te onttrekken krachteloos.

Commentaar:

Vóór 1944 waren de Gereformeerde Kerken in Nederland zelfstandige plaatselijke kerken of kerkelijke gemeenten. De Generale Synode was in 1944 niet bevoegd aan die kerkelijke gemeenten een nieuwe organisatie op te leggen. Derhalve was in dat jaar ieder dier plaatselijke kerken bevoegd om te weigeren de in dat jaar door de Generale Synode vastgestelde organisatie, o.a. bestaande in het toekennen aan die synode van macht als opperkerkeraad, te aanvaarden. Van een weigering is tijdens de invoering dier organisatie gebleken door Vrijmaking van vele gemeenten en gemeenteleden, waardoor in deze gevallen deze organisatie noch de jure, noch de facto is ingevoerd. Daardoor zijn zij gebleven wat zij vóór 1944 waren: zelfstandige kerken in confederatief verband. Daarentegen hebben vele leden dier plaatselijke gemeenten door de nieuwe organisatie noch uitdrukkelijk te aanvaarden, noch te weigeren haar voor zich de facto ingevoerd (bezwaarden onder de synodocratie). Terwijl van anderen blijkens besluiten van kerkelijke vergaderingen en ondubbelzinnige uitingen in „samensprekingspogingen" moet worden aangenomen, dat zij voor zich de nieuwe organisatie ook de jure hebben aanvaard. Daardoor zijn zij allen — in tegenstelling tot de Gereformeerden (in de volksmond Vrijgemaakten geheten) — verenigd tot één onafscheidelijk geheel: de zich ten ~ onrechte noemende Gereformeerde Kerken in Nederland, die zich aan de bestaande kerkorde hebben onttrokken en derhalve recht op de kerkelijke goederen, aanwezig ten tijde der Vrijmaking, missen. ' ^

2. Het Hof te Leeuwarden besliste bij arrest van 29 Mei 1889 W. 5751 het volgende inzake het kerkelijk geschil te Zuidwolde: Een predikaat, die door de kerkeraad van een Ned. Herv. Gemeente (samengesteld overeenkomstig de vigerende reglementen) beroepen zijnde, deze beroeping heeft aangenomen en ten blijke daarvan de beroepsbrief met zijn handtekening heeft bekrachtigd, kan daarna de wettigheid der kerkelijke reglementen krachtens welke hij beroepen is, niet betwisten.

Commentaar:

Een , , bezwaarde" predikant, die door de kerkeraad van een synodocratische gemeente (die de zondige leer- en tuchtbesluiten van 1944 e.v. de facto of de jure heeft aanvaard) beroepen zijnde, deze beroeping heeft aangenomen en ten blijke daarvan de beroepsbrief met zijn handtekening heeft bekrachtigd èn overeenkomstig het bevestigingsformulier beloofd heeft zich te onderwerpen aan de kerkelijke vermaning, volgens de gemene ordening der kerken, kan daarna de wettigheid dier besluiten krachtens welke hij beroepen is, niet meer betwisten.

Doch ook voor de leden geldt dit: 3. De Rechtbank te Groningen besliste bij vonnis van 2 Maart 1888 W. 5535 inzake het kerkelijk geschil te Wetsinge-Sauwerd:

In het bij bevestiging als lidmaat de belofte afleggen zich aan het kerkelijk opzicht te onderwerpen, ligt een erkenning van de verbindende kracht van het reglement van 1816 opgesloten. Voor hen, die de wettigheid der kerkelijke organisatie ontkennen en de gehoorzaamheid opzeggen aan de synodale reglementen is in de nederlands hervormde kerk geen plaats meer, en hun bewering, dat zij in die kerk willen blijven wordt door hun gedragingen duidelijk weersproken en is inderdaad niets dan een protestatio actui contraria (d.w.z. een protest, dat in strijd is met de ingenomen houding, L. R.).

Zó is de synodocratie ingevoerd anno Domini 1816!

En zo dreigde dit te geschieden anno Domini 1944. Prof. Schilder heeft toen — Gode zij dank — geweigerd zijn .zaak tot een precedent te doen worden, hetgeen hij aan de toen zittende Synode heeft bericht. Onze getrouwe God heeft de kerk bewaard. Laten wij nu allen getrouw zijn en om getrouwheid bidden in het verstaan van onze roeping om waar en wanneer dit kan te getuigen van het precedent der Vrijmaking, waardoor de kerk behouden bleef. Opdat in de weg van het recht de eenheid der kerk worde hersteld met de velen, die achterbleven, en ook daardoor hun nageslacht te behouden voor de ware dienst van God. En niet in het minst, dat wij zelve op onze hoede mogen zijn om in Gods kracht valse precedenten nu en in de toekomst te voorkomen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 6 september 1952

De Reformatie | 8 Pagina's

Precedenten

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 6 september 1952

De Reformatie | 8 Pagina's