VU Magazine 1974 - pagina 132

afgedwongen door een politiemacht van een organisatie der voll<eren. 'Het leger en vloot der volken zal dan dezelfde diensten moeten verrichten, welke thans bij ons de politie verricht. Doch zoolang deze toestand niet bestaat en de volken leven in anarchie, is ons leger en onze vloot niet overbodig. Zij die in den toestand, waarin wij nog verkeerden zich verbeelden, dat het jdeaal reeds werkelijkheid is geworden en op dien grond voor afschaffing onzer weermiddelen pleiten, handelen even onverantwoordelijk als de man, die eeuwen geleden zijn degen niet aangordde om in staat te zijn zich tegen zijn moordenaar te verdedigen.' Reeds voor de eerste wereldoorlog, werden derhalve in het optimisme van die tijd, ook in prot. chr. militaire kringen reeds de contouren zichtbaar van een volkenbondsdenken, zoals Immanuel Kant, die in 1795 in zijn 'Zum ewigen Frieden' schetste en die voortleefde in de in 1871 gestichte Algemeene Nederlandse Vredesbond, die in 1901 opging in de vereniging 'Vrede door Recht'.

Dat er sprake is geweest van een massale betrokkenheid van reformatorisch Nederland bij deze 'burgerlijke' vredesbewegingen, kan niet worden volgehouden, wel waren uit VU-kringen zowel prof. A. Anema als prof. V. H. Rutgers een tijdlang voorzitter van de vereniging voor Volkenbond en Vrede. De eerste wereldoorlog maakt een verpletterende indruk. Het a.r. dagblad De Standaard bepleit oktober 1917 zelfs ontwapening voor ons land ais de krijg is afgelopen. De redenering is, dat het oorlogsmaterieel te snel veroudert en 'geregeld en afdoend verweer tegenover de moderne strijdmacht van een grote mogendheid is voor ons kortweg ondenkbaar'. Wel moeten we in de koloniën een strijdmacht op de been houden. 'Azië, dat lang sliep, is uit zijn vredesdroom opgewaakt' en maakt zich gereed tegenover Europa en Amerika 'een eischende en dreigende houding' aan te nemen De schok van de eerste wereldoorlog brengt ook de Volkenbond voort met plannen tot een algemene vermindering van de bewapeningen (art. 8 Volkenbondspact), maar van deze voornemens is, zo treurt Colijn in 'Op de grens van twee werelden' (1940) 'niets terecht gekomen'. Een onderwijzeres van gereformeerde huize is zo ontzet over de oorlog 1914-1918, dat ze besluit lid te worden van de Vereniging Volkenbond en Vrede en om volkerenrecht te gaan studeren. Het is de latere VU-hoogleraar Gesina H. J. van der Molen (thans emeritus), die later lid wordt van het Permanente Hof van Arbitrage. In een interview in 1968 vertelt ze: 'Ik was zeer getroffen door het uitbreken van de eerste wereldoorlog. Dat heeft eigenlijk mijn hele verdere leven bepaald. Ik was er zo vreselijk door bewogen en ik vond het zó erg, dat christelijke volkeren en beschaafde naties in die tijd nog weer een oorlog begonnen. Ik begreep niet hoe dat te rijmen viel met naastenliefde en gerechtigheid, waarop de internationale samenleving gebaseerd moet zijn. Daar ben ik erg mee bezig geweest, ook wat m'n geweten betreft en dat heeft langzamerhand geleid tot m'n studie.' Dat wat men 'vrede' noemt na 1918, is - in de terminologie van latere polemologen - wel een zeer 'negatieve vrede'. Het barst van 'structureel geweld' (Versailles). München - 1938 wordt - ook door Gesina van der Molen - nog als een redden van de vrede beschouwt ('God heeft die gebeden willen verhoren en Europa bij den vrede willen bewaren' (A. R. Staatkunde), maar dit is niet de vrede die pacifisten van 'Kerk en Vrede' bedoelen. 'München betekent een vrede zonder recht en zonder vrijheid. Indien de wereld op den in München ingeslagen weg voortgaat, wordt Europa één groot concentratiekamp', roept ds. J.J. Buskes op een protestvergadering in Amsterdam. Al verdedigt Gesina van der Molen in 1939 nog Nederlands neutraliteitspolitiek, als aan de Volkenbond als vredes- en rechtsinstituut de genadeslag is toegebracht, haar hart houdt ze vast dat deze houding Nederland niet in het nazi-kamp zal brengen. Groot is dan ook haar opluchting als op 10 mei '40 blijkt dat er hakenkruisen staan op de aanvallende toestellen. 'Godzijdank staan we aan de goede kant.' In het verzet blijft ze zich bezighouden met de problematiek van oorlog en vrede. In het eerste gedruk-

26

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen