"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 21

achtig. Nieuw was, behalve dat, alleen nog de verlichte geest, die hier sprak. Een goedertieren Wezen omhoog, brave menschen omlaag, en geluk allerwegen voor het grijpen. Alleszins godsdienstig overigens. Maar met een overvloed van redelijkheid; en zonder een zweem van — mystiek 56). „Abwesenheit des Gefühls der Problematik menschlicher Existenz"; „Ausschluss der Mystik" zou op het rationalisme der Aufklärung wonder­ wel passen. M a a r SCHIRMER zeide het van de puriteinen. En velen kunnen met hem de mystiek, sinds Betje Wolffs tijden, litterair althans, zeer in waarde gestegen, bij dezen moeilijker vinden, naarmate zij zuiverder gereformeerd zijn. T e nuchter-zakelijk, zeggen zij. W i j vragen: en R E V I U S dan ? en D U L L A A R T ? T e abstract.

En C A T S dan ? en zoo­

vele navolgers, die het natuurlijke steeds duiden als symbool van het geestelijke? Zooals wij op het verwijt van: geen fantasie, niets roman­ tisch, alweer wijzen — op C A T S , in dit opzicht welhaast eenig onder zijn tijdgenooten. De Nederlandsche puriteinen der 17de eeuw brachten verscheidenheid van individueele poëzie, en daarbij een schat van „ge­ meenschapskunst"; allen altijd staande met de eenvoudigste geloovigen op denzelfden geestelijken grond. Over „püur-aesthetisch" dacht niemand nog. Z o o kon dit geslacht het begrip literatuur ook wijder stellen dan wij, die met de meeste Duitschers, en anders dan alle andere Europeesche cultuur-volken, veel uitsluiten, dat terdege litterair schoon kan zijn, en menigmaal ook schoon is. Op de oorzaken ga ik niet in; maar eenigszins nieuwe orienteering, en dan eens niet naar het oosten, was hier wellicht zeer gewenscht. De onverdraagzaamheid. Ik vraag U : heeft H O O F T , die ongetwijfefd veel minder Christen was dan V O N D E L , zooveel te strijden gehad met deze lieden? Of zouden zij voor zijn positie zijn teruggeschrikt? Dat is niet te denken van hen, die „burgemeesteren" — men moet dat woord uit VONDEL's mond hooren! — durfden trotseeren en vermanen. En H O O F T hebben zij weerstaan, toen eens de plicht drong. Maar V O N D E L , prikkelbaar, opvliegend, onmatig in het haten — en op welken grond soms? — zou hij niet zelf de voornaamste oorzaak zijn geweest van al den strijd?57) Zijn dichterstalent hebben echter ook zijn grootste tegen­ standers, tot W l T T E W R O N G E L toe, niet geloochend. Navolgers vond hij niet het minst in de puriteinsche kringen, en reeds vroeg. Later, als men weet, beval Ds. V O L L E N H O V E hem als het groote voorbeeld aan. V O L L E N H O V E , die ook persoonlijk goede bekende van V O N D E L was. zoo niet vriend; evenals BRANDT. Overigens mogen wij ons door krachtige woorden van een krachtig geslacht niet tot onjuiste voorstellingen laten verleiden. E r is veel waar­ deering en veel vriendschap tusschen dichtlievende predikanten of nietpredikanten van allerlei confessie en kring. Den Gereformeerden Ds. M A R TINIUS brengt de remonstrantsche hoogleeraar BARLAEUS bij den on­ verschilligen regent H O O F T a a n tafel: dat hij ook dichter was, vernam deze eerst een tijd later 58). OUDAEN, Sociniaansch Rijnsburger en anti­ papist, en DULLAART, de gereformeerde piëtist zijn hartelijke vrienden. De derde in de vriendschap is de Roomsche proseliet FRANS VAN HOOGSTRATEN. De als partijdig- en fel-remonstrantsch bekend staande G. BRANDT is zeer bevriend met Ds. V O L L E N H O V E en staat in corres23

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen