1918 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 50

42

En als dan de gevolgen niet uitblijven en de overschatting zich wreekt, is men licht geneigd tot het tegendeel over te slaan. Nu is een rechte waardeering van de beteekenis van het begrip „natuurwet" een factor van groote waarde voor de vorming van wereld- en levensbeschouwing. En het belang, dat een juiste afbakening van de geldigheid van het begrip moet hebben voor het determinisme, is zonder meer duidelijk. Maar tevens is duidelijk, dat deze taak van afbakening zoo veelomvattend zou zijn dat U niet kunt verwachten, dat ik mij die gesteld zou hebben. Integendeel, volkomen overtuigd van de belangrijkheid van de aangeduide begrenzing, heb ik mij eenvoudiger doel gesteld, en zal trachten U een indruk te geven, van de beteekenis die de nieuwere physica, waaronder ik versta, die uit de laatste helft der vorige en het begin van deze eeuw, heeft voor het begrip natuurwet. Voor ons doel is het noodig te trachten, ons duidelijker rekenschap te geven, dan men gewoonlijk geneigd is te doen, wat wij op het oog hebben, wanneer wij spreken over den toestand van een of ander lichaam; nemen wij als eenvoudig voorbeeld een gas. Stellen wij ons op zuiver empirisch standpunt, dan kennen wij den toestand van een zekere gewichtshoeveelheid van een bepaald gas, wanneer wij het volumen en de temperatuur kennen, of het volumen en den druk. Men kan den druk in het eerste geval of de temperatuur in het tweede geval, afleiden uit de andere gegevens volgens een bepaalde wet, die van BOYLE en GAY-LUSSAC of met grootere benadering volgens die van VAN DER WAALS. Deze wetten kunnen worden uitgedrukt, in mathematische vergelijkingen, die men de toestandsvergelijkingen genoemd heeft. Geheel anders komt de zaak echter te staan, als men uitgaat van de onderstellingen der kinetische gastheorie, en men een gas beschouwt als een verzameling van zeer vele botsende moleculen. Men ziet dan in, dat er vele gegevens noodig zijn, om den toestand volkomen te bepalen. Men kan niet zeggen, dat deze goed gedefinieerd is, voordat men èn de plaatsen èn de snelheden van alle moleculen op een zeker oogenblik kent. Naar gelang van de verfijningen, die men toekent aan de waarnemingsmethoden, moet men dus verschillende toestanden onderscheiden. De toestand, die behoorlijk gedefinieerd zou zijn voor een waarnemer, die alle moleculen één voor één kon nagaan, wordt

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen