1926 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 178

168 waarnemer in z'n eenzijdigheid het verschil van betrekkingssysteem niet in rekening te brengeen, overal constant is! Voegt men daar nog bij, dat de beroemde physicus nu eens K a n t , dan weer A r i s t o t e l e s meent ter overwinning gevoerd te hebben, dan is het geen wonder, dat men hem op kentheoretisch gebied niet vertrouwt, en zelfs, uit vrees voor sceptische ondermijning der grondslagen van de physicometrie, het oog geheel sloot voor de winst, die hij toch inderdaad bracht. Deze winst nu komt, wat betreft de begripmatige bepaling van den tijdsmaatstaf, neer op het volgende; De waarnemer ontwerpt zich beelden van een beweging die verschillen, al naar dat hij met het systeem waarbinnen zich de beweging voltrekt, medebeweegt (dus ten opzichte daarvan rust) of niet (dus ten opzichte daarvan beweegt]. Gaat hij nu bij de berekening van snelheid of tijdsduur van deze verschillende beelden uit, dan zal hij ook verschillende uitkomsten verkrijgen. Een voorbeeld, dat echter niet aan klokken is ontleend! De man, die in een rijderden trein een steen uit de band op den grond van den wagon laat vallen, neemt 'n loodrechte beweging waar. De man, die buiten den trein op het land staat en dus niet met den trein medebeweegt of — wat hetzelfde is — ten opzichte van dezen niet rust, neemt 'n niet loodrechte beweging in de richting van de treinbeweging waar. Dat is duidelijk. Wanneer ze nu op grond van deze verschillende waarnemingen gaan rekenen, doemen de moeilijkheden op. Ze kunnen hiervan uitgaan, dat de tijdsduur dezelfde is en komen dan tot 'n verschil in de berekening van de snelheid: de loodrechte baan door den één waargenomen heet immers korter dan de baan die de ander waarnam, en een langer baan kan alleen in denzelfden tijdsduur als 'n kortere worden affSelegd, indien de snelheid grooter is. Maar. . . . de snelheid is immers dezelfde: het gaat over één en dezelfde beweging. Dezelfde antinomie springt te voorschijn bij de berekening van den tijdsduur. Gaan de twee waarnemers er n.l van uit, dat de snelheid dezelfde is, dan komen ze tot een verschil in de berekening van den tijdsduur: dezelfde snelheid vergt voor 't afleggen van eer langer baan natuurlijk grooter tijdsduur dan voor 't afleggen van een korter baan. Maar. . . . de tijdsduur is immers dezelfde: het gaat om een beweging die op één moment begon en op één moment ophield. Wie hier 'n fout zoekt bij de klokken, weet niet wat hij doet. Die klokken zijn mechani.^che instrumenten en hun slingerbeweging is ook een beweging. Wie dus aan de onderstellingen van de meting dezer beweging tornt, tornt aan die van alle bewegingsmeting. En doet dus beter terstond z'n volgens hemzelf wanhopig werk op te geven. Hij besteedt dan althans z'n tijd niet aan vol-

\

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen