1939 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 172

168

pen, geheel en al, zich a.h.w. te dringen in het wezen der dingen; het zoeken naar den steen der wijzen, dat altijd weer ,,bijna” zijn vervulling vond, maar steeds weer op ontnuchtering uitliep en een jacht naar den horizon bleek te zijn. De volstrekte kennis is alleen bij God, vandaar dat Pascal in het streven der philosophen een goddelooze aanmatiging ziet: „gij zult zijn als God”. Het beeld van den toren kiest hij wel met de gedachte aan den torenbouw van Babel. „Slechts de Schepper van deze won­ deren begrijpt hen: niemand anders kan dat”. „Als men goed onder­ richt (instruit) is, begrijpt men dat, waar de natuur haar beeld en dat van haar Schepper in alle dingen gegrift heeft, zij bijna allen iets van haar dubbele oneindigheid hebben”. Daarin ziet Pascal dus een der oorzaken, dat het onmogelijk is de natuur geheel te begrijpen. Maar als de mensch tot de erkenning gedwongen is, dat het g e h e e l buiten zijn bereik ligt, dan zal hij misschien nog de eerzucht koesteren tenminste de deelen waarmee hij „evenredigheid” heeft te kennen. W e kunnen haast wel voorspellen, hoe Pascal hierop antwoorden zal. Het inductief karakter van de natuurkennis laat toch altijd de mogelijkheid open van verrassende nieuwe inzichten, die hun terugslag zullen hebben op onze opvatting over de reeds bekende dingen. Het groeien in de breedte van de natuurwetenschap, dat juist een zijner lievelingsdenkbeelden is, brengt ook een groeien in de diepte mee. Van een kennen in de strengste beteekenis van het woord kan dus ook bij een „deel” geen sprake zijn, zoo lang het „geheel” niet gekend wordt. En Pascal’s antwoord luidt dan ook : „De deelen van de wereld hebben een dergelijke betrekking tot elkaar en zijn zoo nauw aaneengeschakeld, dat ik het onmogelijk acht het een te kennen zonder het ander en zonder het geheel en evenzoo het geheel te kennen zonder de deelen”. Daar komt dan nog bij, dat de dingen eenvoudig zijn en de mensch samengesteld is uit twee tegengestelde naturen: ziel en lichaam. „En daarom kunnen wij de dingen niet zuiver opvatten, maar kleu­ ren wij hen met ónze eigenschappen (nous les teignons de nos qualités), over materieele dingen op geestelijke wijze sprekend (vrees voor het ledig; neiging om te vallen) of omgekeerd (beweging en plaats van een geest)....... En dan is het allergrootste en onbegrijpelijkste wonder de mensch zelf, want wij begrijpen niet wat materie is en nog minder wat geest is en allerminst hoe die twee vereenigd kunnen zijn” (fr. 72). „Dit alles moest voldoende zijn om den mensch zijn aanmatiging te laten varen, indien de Rede tenminste redelijk was (fr. 73). Zij is redelijk genoeg om te erkennen, dat zij nog geen stevige basis gevonden heeft, maar zij wanhoopt niet deze te bereiken en zij is even vurig als ooit in de jacht daarnaar en verzekert zichzelf de kracht te bezitten, die noodig is voor deze verovering” (fr. 73).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen