1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 56

50 haalde toepassing ervan te zien geven i'^9). Lavoisier heeft die wet niet exact k u n n e n bewijzen, w a n t zijn proeffouten zijn zoo groot geweest, d a t hij met zijn gevoelige balansen onmogelijk constante uitkomsten kon verkrijgen. Lavoisier's eerste toepassingen van de w e t wijzen reeds op h a a r aprioristisch karakter : hij w e e g t een stof, er ontwijkt gas, hij w e e g t d e overblijvende s t o f : het verschil is dus het gewicht van het ontweken gas ( 1 7 7 4 ) . Hoezeer het gewichtsbehoud voor hem v a n tevoren vast staat, blijkt wel uit zijn proeven over de verbranding van waterstof met zuurstof (1783) i^o), die hem eindelijk tot het inzicht leidden, dat waterstof bij verbranding alléén w a t e r oplevert, ,,gewicht voor gewicht". M a a r d a t ,,gewicht voor gewicht" kon hij niet werkelijk door weging bewijzen. Hij redeneert aldus : waterstofgas met zuurstofgas vormen w a t e r met warmtestof. W a r m t e s t o f heeft geen merkbaar gewicht; andere stoffen d a n water kunnen chemisch niet aangetoond worden, dus w e e g t het water evenveel als de waterstof en de zuurstof samen. H e t eigenlijke b e wijs, dat w a t e r slechts uit waterstof en zuurstof bestaat, w o r d t dus ontleend aan het quahtatieve onderzoek van het water, dat volkomen zuiver bleek te zijn. Hoewel het gewicht v a n het w a t e r niet geheel in overeenstemming bleek met d e som der gewichten van waterstof en zuurstof, durft Lavoisier het aan ,,de ervaring te corrigeeren door de berekening en de berekening door de ervaring". Hij spreekt als zijn vaste overtuiging uit, d a t „niets vernietigd w o r d t bij de proeven" i ^ i ) en ,,daar het in de physica niet minder w a a r is dan in de wiskunde, dat het geheel gelijk is a a n zijn deelen hebben w e het recht om te concludeeren, d a t h e t gewicht v a n dit zuivere w a t e r gelijk w a s a a n dat v a n de twee gassen, die gediend h a d d e n om het te vormen" i82) W e l vindt Lavoisier deze methode om het gewicht v a n het w a t e r te bepalen ,,zeker", maar hij erkent elders toch, dat directe weging van het w a t e r bevredigender zou zijn i^s) i ^ Q\]^ geval spreekt hij later uit, d a t hij is ,,uitgegaan van de ondéirstelling, dat het gewicht der stoffen voor en na de proef gelijk is", w a t hij trouwens als ,.evident" 179) Traite, p. 141 : „ C est sur ce principe (qu' il y a une egale quantité de matière avant et après 1' operation) qu' est fondé tout 1' art de faire des experiences en Chimie". i»0) Oeuvres II, 334 (Mém. 1783). ^^) Oeuvres II, 337 : „ . . . .rien ne s' anéantit dans les experiences". ^*^) Oeuvres II, 339 : „Il n' est pai^ moins vrai en physique qu' en geometrie que Ie tout est égal a ses parties". ^^^) Oeuvres II, 594 (Mém, 1784) en ook Traite, p. 61.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen