Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 24

n meen, dat het gebruik van het woord ,.zinloos" in dit verband onjuist is en verwarring sticht, maar neem een oogenblik den term met de definitie over. W i l men nu echter een bepaald oordeel als zinloos qualificeeren, dan dient men over een criterium der zinloosheid te beschikken. De moeilijkheid is daarbij, dat de definitie van het begrip ,,zinloosheid" de kennis der volledige ervaring onderstelt, terwijl onze ervaring steeds slechts onvolledig is. Daarom kan een bruikbaar criterium slechts bestaan in het feit. dat ons een of meer positieve empirische gegevens bekend zijn. die strijdig zijn met de onderstelling, dat het bedoelde oordeel niet-zinloos is. Beschouw het oordeel: ,.Een gebeurtenis A op aarde is in absoluten zin gelijktijdig met een gebeurtenis B op Sirius". Dit oordeel is volgens de relativiteitstheorie ..zinloos", en wel omdat het Michelson-experiment strijdig is met de onderstelling, dat het oordeel niet-zinloos zou zijn. Zoolang dit experimenteel gegeven ontbrak, was echter de vraag naar de zinloosheid van het oordeel onbeslist, en dus de vraag of het ook niet-zinloos zou kunnen zijn een zinvolle vraag. En zelfs als wij thans zeggen, dat het oordeel zinloos is, mag dit niet geschieden zonder wetenschappelijke reserve. Het is immers een uitspraak, die zich op de volledige ervaring betrekt, terwijl zij, zelfs wanneer het genoemde criterium wordt toegepast, nog altijd op onvolledige ervaring is gegrond. Terecht merkt Weizsacker in een bespreking van Jordan's boek op. dat de theoretische physica eerst dan van het stellen eener vraag afziet, wanneer zij weet, dat die vraag zinloos is, maar dat het positivisme dit reeds dan doet, wanneer het niet weet, dat de vraag niet-zinloos is "o). W e zouden dus willen zeggen, dat Mach, voor wat betreft zijn bewering, dat de begrippen absolute tijd en absolute ruimte ..physikalisch sinnlos" zijn, het gelijk niet aan zijn zijde had, maar wel heeft gekregen. Daarbij dient dan nog wel in het oog gehouden, dat hetgeen door de relativiteitstheorie als relatief wordt erkend, eigenlijk niet is ,,tijd" en ,,ruimte", maar, zooals door Mach ook is bedoeld, tijdmaaf en ruimtemaat. Terecht betoogt Eduard May. in zijn verhandeling over ,,Die Bedeutung der modernen Physik für die Theorie der Erkenntnis", dat de vraag naar het objectief, of, zoo men wil zelfs, absoluut karakter van het ,,na-elkaar", dat in het tijdsbegrip, en het ,,naastelkaar", dat in het ruimtebegrip tot uitdrukking komt. door de relativiteitstheorie geenszins in ontkennenden zin wordt beantwoord öi). W a t is nu echter de winst, die de relativiteitstheorie afwerpt voor Mach's positivisme zelf? Om deze winst te kunnen beoordeelen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen