MUZIKALE KRONIEK.

I.

Matthaus-Passion te Naarden.

De Redactie van dit blad heeft mij verzocht, iif en toe een „Muzikale Kroniek" te schrijven. He doe dat gaarne, mits ik eenigen nadruk mag leggen op hel „af en toe". Het onderwerp zelf trekt me alleszins aan, en aan stof ervoor ontbreekt het aUermiusl. Maar wel mis ik den tijd om veel te hooren wat het refereereri waard zou zijn, en veel nader te bestudeeren wat een behandeling in deze rubriek •zou verdienen. Onder deze, helaas noodzakelijke, beperking heb ik beloofd, af en toe iets voor deze rubriek te zullen leveren, in de hoop, dat de Redactie niet mis gezien heeft, toen ze daarvoor belangstelling bij een niet te _klein deel onzer lezers verwachtte.

Er is aanstonds een zeer belangrijk onderwerp om^ over te schrijven, n.l. de eerste uitvoering van de Nederlandse he Bachvereeniging, die op Goeden Vrijdag 1.1. in de Groote Kerk te Na, arden Bach's Matthaus-Passion .heeft ten gehoore gebracht onder leiding van Johan Schoonderbeek. Dit is een muzikale daad van zoo groote beteckenis voor ons land, dat er alleszins reden is om daarover 't een en ander op te merken.

Verleden jaar is, onder eerevooTzitterschap van Z.Exc. Dr J. Th. de Visser, onzen Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, de Nederland sche Bachvereeniging opgericht, die ten doel heeft, de gezette bestudeering en uitvoering van Bach's muziek in ons vaderland te bevorderen en er toe bij te dragen, dat deze meer en meer in den geest en naar de bedoelingen van dezen genialen componist worde beoefend en ten gehcore gebracht.

De eerste publieke daad van deze vereeniging is geweest, dat zij de Matthaus-Passion (op zooeven genoemde wijze) heeft gegeven. Terecht bedacht ze, dat men zou vragen: maar is daaraan nu behoefte? Die kent men toch in ons land door en dcor: daarvan worden geregeld in verschillende plaatsen jaarlijksche uitvoeringen gegeven; daarvoor behoeft men toch waarlijk geen gehoor te winnen! Poch het antwoord daarop kan zijn, dat lo. voor zulk een allereerste optreden ook een allereerste werk moest gekozen worden om dadelijk zoo goed m'ogelijk in te zetten, 2o het er niet alleen op aankomt dat maar ook ho.e iets wordt uitgevoerd, en de Bachvereeniging juist is opgericht om te zorgen, dat dit voortaan meer geschiede in den geest van den componist. Juist de Matthaus-Passion zou, bij vergelijking met andere manieren om' deze te geven, dus alleszins gescliikt zijn om' de bedoelingen der vereeniging ten dezen in het licht te stellen.

Een der punten, waarover het gaat, is de keuzevan tijd en plaats.

Wat den tijd betreft, koos Schoonderbeek den Gooden Vrijdag. In Amsterdam was traditie de Palm-Zondag met den voorafgaanden Zaterdag; in der. Haag de Dinsdag vóór Paschen; in Rotterdam-(zoo ik meen) de Donderdag vóór Paschen, in elk geval ook in deze tijdsomgeving.

Sinds Mengelberg, helaas, door Amerika bedorven is, geeft hij de Matthaus-Passion vóór zijn vertrek, in Januari, of na zijn terugkomst, in Mei. Het spreekt vanzelf, dat de rechte stemming des gemoeds dan niet aanwezig is, en men mleer aan een concert dan aan gewijde muziek denkt; wat de Maühiius-Passion toch altoos moet zijn, •.^anders hoore men haar liever niet.

Schoonderbeek heeft wel den allerbesten dag gekozen, die zich denken laat, en moige hiervan meteen traditie maken. Bij dezen gedenkdag behojrt dit 'kerkelijke werk', dat Bach bedoeld heeft voor de gemeente, niet voor een muziek begeerend publiek.

Als plaats nam hij de Groote Kerk te Naarden, reeds zeer gunstig bekend, jaren lang, ~Ya.n de schoone zoineruitvoeringen, die hij er geeft met zijn koor. De deugden van dit gebouw wat acoustiek, ligging, inrichting enz. betreft behoeven niet meer geprezen te worden, doch - zijn van algemeene bekendheid. Het eenige bezwaar zou kimnen ziin, dat het, hoewel ruim-, toch te weinig plaatsruimte biedt voor de talloozen, die dit willen hooren; reeds nu waren repetitie en uitvoering totaal uitverkocht. Doch ik zou geen ander kerkgeboiuw weten, dat zoo . gesehi'kt is, behoudens dit bezwaar. • Hoe schoon klinkt alles daar! En het is niet maar een .^aal, die. voor godsdienstige samenkomsten gebruikt wordtj-pg-.* doch een echte kerk, met gewelven'enz., zooals Bac-hi-i^? /® ze zich gedacht heeft bij het schrijven zijner Pa; 3si|ï|; ^ sion. Zelfs brandt hier alleen het stille, gouden ''^m kaai-slicht, en is slechts het koor van electrisdie '^ 1 lampen voorzien i).

Wat tijd en plaats betreft, is dus dadelijk alles in orde. Ook wat de uitvoerenden aangaat, is hoo-ge lof te geven. Schoonderbeek heeft, terecht, afgezien van massale bezettingen, zooals helaas Mengelberg hoe langer hoe meer aaitwendt: ik telde • pl.m. 30 sopranen, pl.m. 30 alten, pl.m' 12 tenoren, pl.m. 12 bassen en pl.m. 25 jongens. Bedenkt rntpn nu, dat Bach telkens splitsing maakt in de koren, zoodat door de heele Passion heen van Coro I en Coro H sprake is, dan volgt daaruit, dat rif - en toe maar 30 vrouwen en 12 mannen zitgen. Ook het orkest was zeer ingeperkt; trouwens, het koor tè Naarden laat geen groote bezetting toe; de Evangelist moest zelfs op een zeer gedrongen plaats zingen, ook de solist der kleine partijen-had - weinig ruimte. Doch wat een puik van zoete kelen had Schoonderbeek weten te verzamelen! Wat een stemmen waren daarbij! En hoe duidelijk klonk alles! Inderdaad, nu was het logge weg, m'aar het massale had geenerlei schade geleden. Zoo klonk b.v. het „Sind Blitze, sind Donner" nu zoogeweldig als men het zich slechts kan denken, terwijl toch aan de duidelijkheid van den gang der stemmen niets ontbrak, en de onderscheiding van" Co.fo' I en II zeer schoon was.

Het voor deze gelegenheid gevormde orkest bestond ook uit allereerste kra, ohten. Is het denkbaar, een viool inniger te doen klagen dan zooals Zinimerm.an het doet in Aria 47 (Erbarip'e dich; mein Gott, um meiner Zahren willen)? .En zelden ge veelde ik beter (behalve dan bij de koralen), dat zulk een werk alleen in een kerk thuis behoort dan toen het geluid der twee fluiten zich door de gewelven verbreidde bij Aria 58 (Aus liebe will mein Heiland sterben).

En dan - daarbij de engelreine stem' van onze Mevrouw Noordewier, die zichzelf overtrof • in - « wijding en subliemen zang. Men kan met'vvee m.oed deidcen aan den tijd, die toch komen ni'oet, dat zij niet meer de sopraansoliste van de Mat-

thans-Passion zal kunnen zijn Haars gelijke in religieus en tevens muzikaal voortreffelijk zingen heeft ze niet.

Voor Messchaert, die vroeger onnavolgbaar de v/oorden van den Heere Jezus zong; , schijnt Kloos een ideaal vervanger te worden. Ook Denijs .'Tiaakt aanspraak op dien titel, doch toont den laatsten tijd een vreemde neiging, om op de slotnoten geweldige fermate's te zingen en die als het ware uit te spinnen Dat gaat bedenkelijk gelijken op coquetteeren met de stem; iets wat nooit duldbaar is, doch bij deze muziek in 't geheel' niet. Kloos heeft ook eeii weinig neiging daartoe (Walter corrigeerde die terecht bij het „Eli, Eli, lama asabthani"; iets wat Erb in den Haag zich niet verooHoofde), en zal gc-ed doen met die volstrekt te bedwingen. Ove-.xi'gens was zijn zang zoo superieur als men dat ^vcor deze woorden verlangt; door en door geestelijk en doorvoeld. Een der mooiste momjenten, waar hij me in deze zoo door en door bekende muziek toch iets nieuws openbaarde, vond ik het Recitatief 34, vooral de ontzaglijke woorden „Wie würde aber die Schrift erfüllet? Es muss also gehen", die toen eerst recht in haar volle majesteit tot mij spraien.

De Evangelist was, na jaren, weer eens G. Walter. Welk een vreugde! Voor inijn besef is er geen betere. Ik heb ook Urlus en Sehmedes geboord, en niet het minst Erb, die de laatste jaren hiervoor nogal in trek is. Maar niemand k'omt m. i. Walter nabij, r.rb heeft zeer goede qualiteiten; een pra.chtig, als koperen geluid. Maar in wien leeft de ziel van het werk zoO' als in Walter? Sla, henr eens gade in den heiligen ernst, het ten volle erin zijn, waarmede hij, zonder den geringsten ophef, geheel naaj-•den tekst, de moeilijke Evangelistenpartij zingt! De muziek kan hij droom en; hij kan zich ten volle aan het werk geven; en wat men dan hoort Zooals hij Petrus' tranen bezingt! Zooals hij den overgang maakt in No-71. van het 4e kruiswoord naar het „Etliche aber, die da standen" Jk zou verre mijn grenzen overschrijden als ik zoo wilde voortgaan, 'en vermeld alleen nog de Tenoraria (met koor) No. 25 „O Schimerz, hier zittert das gequajte Herz" — wat was dat ziel-doordrin-, gend!

De alt was Tlona DurigO', die ook baar beste lunnen gaf en ten volle erin was. Daar ik wegens ambtsbezigheden de uitvoering niet kon bijwonen, •doch alleen de repetitie, heb ik CarO' niet gehoord in de kleinere partijen; doch_ ik weet hoe goed hij die zingt, en het zal in dit milieu stellig niet slechter geweest zijn.

Het jongenskoor zong met veel toewijding, doch v/a's nog niet voldoende voor zijn taak opgewassen. Het liet nog niet met de gewenschte kracht den cantus firmus hooren, al had het inderdaad reeds zeer veel deugdelijks. Men bedenke ook, dat het een eerste uitvoering was. Ofschoon wie het koor hoorde dat niet zou zeggen! Het was alleen hieraan merkbaar, dat de koristen voor een deel nog veel te vast aan hun mnziek waren en niet genoeg op den dirigent konden letten. Ook het zitten en opstaan moet nog veel gelijkmatiger en onmerkbaarder gebeuren; oefening brenge dit niet onbeteekenende formeele ook in de zoO' gewenschte orde.

Of er geen wenschen overbleven ?

Zeker. Mag ik een tweetal noemen?

Het orgel voldoet me evenmin als de yleugel. Voor het orgel ben ik verwend door dat van het Concertgebouw te Amsterdam en (vroeger) van de .Zuiderkerk-te Rotterdam. Dat moet dreunen. Zoo bij het „Sind Blitze, sind Donner" als, na •de angstige miaat van absolute stilte middenin, het orgel met een geweldig geluid het „Eröffne den 'feurigen Abgrund" moet inzetten, •of in het koraal No. 31 bij den tweeden en vierden regel van „Was mein Gott will, das g'scheh' all' zeit". Een halporgel als hier gebriiikt moet worden voldoet niet, ook niet m-et D'e Zwaan ervoor.

Maar de plaats van het koor in de kerk ma.akt gebruikmaken van het kerkörgel onmogelijk. Een Tantaluskwelling, waaraan, naar ik - vrees, niets te •doen zal zijn.

De vleugel werd verdienstelijk bespeeld door Marie Landré, miaar voldoet mij nooit bij zulke recitatieven. Ik zou öf een clavecimbel willen hooren, met zijn eenigszins harden, dunnen, helderea blank het grondaccoord mooi accentueerend, öf anders een orgel. De vleugelaccoorden zeggen te weinig.

Een tweede wensch is van meer beteekenis: Deze uitvoering bracht nog de gebruikelijke coupures rnede. Laat de Bachvereeniging nu eens de geheel e Matthaus-Passion geven! Het eerste deel b.v. des morgens, h'et tweede des middags. Dat ligt tüch in haar lijn. Zoo heeft Bach het bedoeld ca moet zij het dus willen. En zoo komen we ook alleen in het bezit der schatten, die nu nog ongebruikt liggen. Ik weet, dat hieraan groote bezwaren verbonden zijn van practischèn aard. Doch als de Bachvereeniging nu eerst eens door een paar uitvoeringen - als deze haar kas gestijfd heeft zoodat ze wat kan wagen — laat ze het dan eens beproeven. Hoe zal ze dan aan haar doel beantwoorden!

Over Schoonderbeek heb ik weinig gezegd; het aaat hier immers niet om persoonsverheerlijking. Laait ik alleen zeggen, dat hij alles was en aües gaf. En dat taijn laatste wensch in dezen dus voor hém is: dat God hem geve, nog jaren lang en met vernieuwde kracht leider dezer vereeniging te mogen zijn, opdat zij de zoo door en door religieuze muziek van Bach steeds meer tot gemeen goed van ons volk moge maken.

¹) Do gele kapjes daarover vind ik altoos een toppunt van smakeloosheid in zoo'n fraaie en gewijde omgeving.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen