Het eeuwfeest der Afscheiding.

VI.

Hij, de herder der gemeente, de trouwe catecheet had liet door zijn vrouw aangeprezen Kort Begrip zoo lief gekregen en daaraan de voorkeur gegeven boven het groot getal boekjes voor catechetisch onderwijs, en, meer dan een halve eeuw vóór dat Dr A. Kuyper dit zoude doen, waarschuwde De Cock reeds krachtig tegen hel gebruik daarvan, terwijl hij het oude catechisatieboekje warm aanprees. Het tweede boekje, dat voor zijn rekening werd gedrukt was dan de een maand later verschenen nieuwe uitgave van het Kort Begrip. Zijn gewezen academiekennis, haast weig'er ik vriend te schrijven, vergat zich zoozeer, dat hij durfde smaden dat al deze en later nog verschenen boekjes hem wel een zoet winstje op zullen hebben gebracht. Deze had het beter kunnen weten! De Cock gaf ze uit voor eigen rekening. Hij deelde ze mild uit; gaf ze haast voor niet of geheel gratis; werd deswege gezocht door ambtenaren der belasting, want de nijd groeide tot haat. Vooral wei'd de haat wakker geroepen toen de kerkeraad van Ulrum besloot niet langer te wederslaan hen, die den doop vroegen voor hun kroost, dewijl ze geen vrijmoedigheid hadden dat door den eigen predikant te laten doopen, vermits zij niet in gemoede op de tweede doopvraag durfden antwoorden in bevestigenden zin. Vierhuizeiis dominee, de later zeer begeerde en veel geprezen Dii Cloux, was de eerste, die zich over dit doopen beklaagde bij het classikaal bestuur van Middelstum. Dra herhaalde hij zijn klacht nadrukkelijker en eindelijk ten derden male met sterken aandrang. Ook kwam een gelijkluidende Idacht uit de naburige classis yan Appingedam. Het classikaal Bestuur van Middelstum zond eene commissie om met Ulrums predikant samen te spreken. Men zegge niet dat deze sarnenspreking geen gevolgen had, al was het verloop niet naar genoegen van de commissie, die weigerde de samenspreldng met gebed te openen, en al evenmin naar wat De Cock zoo gaarne zou hebben gehad. De Cock was niet als een overmoedig jong ijveraar in onbezonnenheid overgegaan, tot het doopen van Idnderen uit andere gemeenten. Integendeel, namens den kerkeraad, immers hij was vreemd van wat zweemde naar dominocratie, had hij den bekenden Ds D. Molenaar, den man van het Adres, gevraagd om raad en ook nog geïnformeerd naar tuchtoefening. Hoewel het antwoord Ulrums kerkeraad niet bevredigde, haastte deze zich niet lichtvaardig een dergelijk verzoek in te willigen. Hij werd daartoe als het ware gedwongen door een broeder uit Uithuizen, die hem de consequentie voorhield voortvloeiende uit een prediking op een Zondagmiddag door De Cock gehouden. VVat begreep men weinig het werk Gods door den Heere in De Cock gewrocht! Ook Hofstede bleek hem niet genoeg te kennen. Deze vreesde dat De Cock niet opgewassen was tegen de meer orthodoxe strooming in de gemeente van Ulrum, dat hij zich daardoor had laten medevoeren, het stuur kwijt was geworden, en leiding verloren en uit de hand gegeven en aldus een geleide was geworden, instede van de leider der gemeente te zijn. Hofstede begeeft zich naar Ulrum. De Cock geeft hoog op van Van Zuylens geschriftjes.-De Groot heeft daartegen ernstige bedenkingen en keert teleurgesteld terug. Een correspondentie volgt. De vroegere studiegenooten komen verder van elkander te staan; zij zijn mannen van een anderen geest. Nog eens bezoekt De Cock De Groot, echter nu de eerste om, kon het zijn, den laatste terug te roepen van de dwaling zijner wegen. In dit alles is niets dat een schaduw werpt op beider karakter, hoewel reeds nu blijken kan voor den nietvooringenomene, dat De Cock van een edeler geest is dan Hofstede. Hofstede verdenkt De Cock van eigenliefde, een eigenliefde die niet tot roem van Hofstede's nagedachtenis maar al te duidelijk blijken zal uit des hoogleeraars handelen, schrijven en ageeren' tegen De Cock en zijn medestanders. Niet De Cock behoeft het oordeel te vreezen van de vierschaar die zich zal zetten en reeds meer dan eens gezeten heeft ten gerichte om de daden en woorden in deze geschiedenis tusschen de beide vroegere vrienden te wegen.

Hofstede de Groots naam gaat klinken, zijn invloed winnen, zijn geestverwanten nemen toe in getal en durf, en met dit alles wast de weerzin tegen De Cocks actie en groeit de haat tegen zijn persoon.

De Cock, man van _karakter, gedreven door den drang te getuigen en te gewinnen, vermijdt de collega's niet, blijft niet weg van den Ring, noch van de Classis. Men valt hem aan; men tracht hem te overbluffen; de praeses verliest zijn waai'digheid; men daagt hem uit; De Cock in bescheidenheid meent, dat de verdediging der waarheid eer door oudere mannen van gezag moet en zal worden ter hand genomen, doch, als teleurstelling volgt op ontnuchtering, als allen zwijgen nadat een predikant uit de buurt. Ds Meyer Brouwer van Uithuizen, en de niet onvermaarde Dr Bentheim Reddingius te Assen, een ieder hunner in een werkje, ieder weer op andere wijze, de gereformeerden te na kwamen, en de gereformeerde leer smaadden, toen werd De Cock diep gewond, en smartelijk getroffen in zijn liefde tot Gods volk en in zijn oprechtheid tegenover de waarheid diep gekrenkt. Zou hij de pen opvatten en schrijven tegen hen? Neen! Ik ben te jong; ik kan dat niet; ik moet dat niet doen, anderen, uitnemender dan ik, mogen het doen. Maar hij zal er over spreken ter plaatse waar dat behoort te geschieden: op de vergadering der classis. Toen heeft hij deze schrijvers aangeklaagd, helaas de aanklacht werd niet schriftelijk ingediend, zoo "kon zij later worden ontkend. Toen is hij uitgedaagd de pen zelf op te nemen en daardoor zag hij zich genoopt tegen deze beide „mannen van naam" op te treden, hetgeen hij deed in zijn reeds in de volgende maand verschenen Verdediging van de ware gereformeerde leer en van de ware gereformeerden.

Vooral in het Noorden des lands heeft dit geschriftje ontzaglijke beroering gebracht. Schier alle dorpen kwamen in beroering. In bijna alle lagen en kringen der maatschappij werd er over gesproken. Straks vliegen schandschriften door de lucht, de 'dagbladpers kan er zich niet buiten houden, de faam dringt door tot de andere provinciën van het vaderland. Da Costa's Bezwaren, Thelwalls oproep, Molenaars Adres, Van Zuylens Eenige redding, des anderen Van Zuylens Bazuin, hebben geen grootere ontroering teweeggebracht, geen geweldiger gloed van haat, doch ook van liefde doen gloeien. En nu hoorde men eerst minder luid, straks met verheffing van stem, toen met tandengeknars het: wij hebben eene wet en naar deze wet moet hij sterven. Nu wil de gansche liberale schaar aan dezen; nu vergeten kerkelijke' hoogwaardigheidsbekleeders zich op de ergste wijze; scherpe vonnissen worden uitgesproken; onwettigheid van de zitting waarin tot het eerste veroordeelend vonnis wordt besloten schijnt niet té hinderen. Men haast izich De Cock te dagen voor het Classicaal Bestuur te Middelstum. De vergadering is onvoltallig! Geen oponthoud! De kerkeraad wordt niet gehoord, noch toegelaten. In 'tWaterschapshuis laat men geen gras groeien over de zaak! De aanklachten over het doopen en onderwijsgeven komen op den achtergrond. Redenen te meer deh kerkeraad niet te hooren. Vooruit, haast u, slaat en slaat raak! Kerstmis nadert 1 Goed voor een dubbelen treffer! Treft den leeraar die zulke eerwaardige mannen, op zulk een wijze, in zulk een toon durfde aan te randen. Sluit den mond aan dezen getuige! De Cock wordt Veroordeeld, hij wordt gevonnisd, geschorst voor onbepaalden tijd met behoud van traktement, doch inet veroordeeling tot betaling der kosten. De slag is raak! Vlak voor Kerstmis! Dan moet hij zijn mond houden en... De Cock zal zijn mond houden! Hij onderwerpt zich! De drijfjacht is begonnen en zal niet eer eindigen dan met de ^litdrijving van den man, die zich gehaat heeft gemaakt. Gehaat, niet vanwege zijn karakter. Geheel niet om den toon en manier van zijn schrijven, daarin Werd hij zeer verre overtroffen door zijn wederpartijders, maar gehaat wijl hij zich had verstout de gereformeerde waarheid te verdedigen, haar lasteraars te wederstaan, haar verloochenaars aan te klagen. Wij hebben eene wet en naar die wet taoet hij sterven!

Op alle wijzen stond men hem tegen, en alle machten spannen sariien; de ambtenaren der belasting meenen, dat hij zich zonder in het bezit te zijn van een patent schuldig heeft gemaakt aan ontduiking der belasting doordat hij zijn beide eerste uitgaven, die van de Canones en het Kort Begrip, verkocht aan zijn leerlingen en aan hen die er naar vroegen; de kerkvoogden dwarsboomden den kerkeraad en besteedden het geld, tot Vermeerdering van zitplaatsen verzameld en geschonken, zelfs door een som van koningswege beschikbaar gesteld, niet tot het gestelde doel, doch tot verfraaiing, welke verfraaiing uitliep op ontsiering van het gebouw; de eikenhouten banken Werden uitgebroken en smakelooze grenen daarvoor in de plaats gesteld; wilde De Cock iets naders weten omtrent de wering van Ds R. W. Duin van den kansel in Groningerland, een onneusch antwoord was al wat hij kreeg.

Nu petitioneerde De Cock bij de Kroon. Ontallijk zijn de smeekschriften door hem en zijn kerkeraad gezonden aan den koning, die het jus in sacra zich scheen te hebben toegeëigend. Ook wendden zij zich tot de Staten van Groningen en tot den gouverneur "der provincie.

("Wordt vervolgd.)

G. KEIZER.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen