UIT HET POLITIEKE EN SOCIALE LEVEN

INZAKE DE VEREENIGING VOOR CALVINISTISCHE WIJSBEGEERTE.

Ter verantwoording van onze' houding tegenover bovengenoemde vereeniging, die sommigen raadselachtig is toegeschenen, pubUceeren wij hier het schrijven dat vrij zonden aan het bestuur der vereeniging.

Augustus 1946.

Aan het Bestuur van de Vereeniging voor Calvinistische Wijsbegeerte Amsterdam

Hooggeleerde, Zeergeleerde, Weleerwaarde en Weledele Heeren,

Tot ons groot leedwezen is het ons niet mogeUjk langer lid te zijn van de Vereeriiging voor Calvinistische Wijsbegeerte, een vereeniging welker oprichting wij destijds met blijdschap hebben begroet en aan welker arbeid wij ons met vreugde hebben gegeven.

De oorzaak van ons bedanken als lid ligt hierin, dat aan het licht gekomen is een diepgaand wijsgeerig verschil ipzake het kerkbegrip, terwijl ook op enkele andere punten, den pistischen wetskrtng betreffende, een vrij sterke divergentie is gebleken.

Het kerkbegrip, gelijk het door de Wijsbegeerte der Wetsidee is ontwikkeld, gaat uit van de z.g. onzichtbare kerk, en ziet de openbaring van deze onzichtbare kerk op de verschillende levensterreinen, zoodat niet alleen te spreken valt van een institutaire kerk, maar evenzeer van een politieke kerk, een maatschappelijke kerk, een wetenschappehjke kerk enz., tesamen wel genoemd de kerk als organisme. Door dezen opbonw van het kerkbegrip wordt o.i. in den grond der zaak gehandhaafd de onjuiste onderscheiding tusschen „wezen en verschijning", terwijl op deze wijze ook mogelijk wordt gemaakt de handhaving van de z.g. pluriformiteit der ker^c, welke in strijd is met den eigen aard der kerk als de vergadering der Christ-geloovigen, die de gemeenschap der heiligen vormen in eenigheid des waren geloofs.

O.i. wordt in de ontwikkeling van het kerkbegrip door de wijsbegeerte der wetsidee miskend de beteekenis van de historie, alsmede de normativiteit van de pistische functie. Voor de verdere adstructie daarvan mogen wij verwijzen naar het geschrift van een dec ondergeteekenden: OÊmerkingen in verband met

het dogmatisch conflict in de Gereformeerde Kerken, waarvan twee exemplaren hierbij gaan.

Het wijsgeerig kerkbegrip van de W. d. W. stelt zijn aanhangers — de aanhangers van at kerkbegrip — in staat om kerkzonden, geHjk die in de laatste jaren helder aan den dag zijn getreden, te tolereeren.

Voorts meenen wij dat de sacramentsleer, die door de synodes van 1939 e.v. jaren is ingevoerd en gehandhaafd, in strijd is met de wijsbegeerte der wetsidee. Volgens deze wijsbegeerte zijn de sacramenten pistische objecten. Hun structuur is gekwaUficeerd door den pistisehen • wetskring. Er is onderscheid tusschen Avondmaalsbrood en dagehjksch brood, tusschen Avondmaalswïjn en receptiew^jn, tusschen doopwater en waschwater.

Het dagehjksch brood is gekwahfieeerd door het organische, al wordt het ook pistisch object omdat het met dankzegging genomen wordt uit de hand van den hemelschen Vader. Iets dergelijks kan gezegd worden van wijn en water. Maar de sacramenten worden door het pistische gekwalificeerd. Zij behooren bij de objectieve dingen. Zij hebben een objectieve dingstructuur.

Deze structuur, door den Heere aan de sacramenten gegeven, is onveranderlijk. De structuur van het sacrament is niet afhankeUjk van de gesteldheid van den ontvanger. Zij blijft altijd dezelfde. Daarom is het in de lijn van en in overeenstemming met de W. d. W. wanneer wij zeggen dat in de sacramenten aan allen hetzelfde wordt aangeboden en gegeven. Dat wordt door de synodes bovengenoemd en mitsdien rechtens ook door degenen die haar volgen niet erkend. Volgens de leerbesluiten gelijk die blijkens latere toelichtingen bedoeld zijn is de doop bij de eene doopsbediening pistisch object, bij de andere een simpele besprenging met water. Het doopwater is in het eene geval pistisch gekwalificeerd, in het andere geval physisch. De objectieve dingstructuur van de sacramenten wordt door de synodes bovengenoemd niet aanvaard.

Een derde opmerking die wij willen maken is deze, • dat o.i. de pistische functie als menscheUjke functie door de aanhangers van de bekende synodebesluiten wordt miskend. Volgens de W. d. W. behoort de pistische functie bij de normatieve functies d.w.z. bij haar fungeereh wordt de verantwoordeüjkheid van den mensch ingeschakeld. De mensch kan aan den norm gehoorzamen, hij kan hem ook overtreden. Dit impliceert het bestaan van verbondsbreuk en verbondswraak. Niet in zekeren zin, maar in echten zin. De mogelijklieid daarvan is gegeven met de schepping -• van den mensch naar zijn aard, welke aard door de , . .^.W- d. W. zoo voortreffelijk is en wordt geanalyseerd.

In de vierde plaats achten wij het niet in overeenstemming met de grondlijnen van de W. d. W., dat aan ? 7-ireen theologoumenon heerschappij verleend wordt in de kerk. De kerk mag niet heerschen in de wetenschap, de wetenschap echter ook niet in de kerk. Reeds gedurende een reeks vkn jaren is juist door de opbouwers en uitbouwers en aanhangers van de W. d. W. aaöge- / wezen een tendenz in de Gereformeerde kerken naar • ©verheersching van de kerk door de theologische wetenschap. Alleen de naam van den heer A. Janse zegt hier voldoende. Welnu, het zal overbodig zijn a, an te toonen dat de kerkelijke leeruitspraak omtrent het zaad des verbonds een stelling is van de theologische wetenschap, die als zoodanig verdedigers en bestrijders kan vinden, maar die nooit mag worden Verheven tot belijdenisuitspraak. Mede door de W. d. W. hebben wij geleerd in dezen te onderscheiden en het is • o.i. trouw ook aan de W. d. W. om de bedoelde leeruitspraak te verwerpen.

Tenslotte achten wij het een verabsoluteering van de souvereiniteit in eigen kring wanneer aan kerkelijke beUjdenisuitspraken geenerlei beteekenis voor den wetenschappelijken arbeid wordt toegekend met beroep op deze souvereiniteit.

Tézeer heeft de W. d. W. ons gewezen op de eenheid van het leven, op het gezag van Gods Woord over het gansche leven, dan dat wij zulk een scheiding zouden kunnen aanvairden. Hetgeen geenszins wil zeggen dat wij aan de kerk de heerschappij over het gansche leven zouden willen toekennen. Het is echter in strijd met de eenheid van het leven, dat de levenshouding in de eene sfeer in botsing komt met die in de andere sfeer.

Waar juist de W^. d. W. erop uit is om, ook in het verband van de vereeniging voor Calv. Wijsbegeerte, al deze dingen aan te toonên, daar is een vruchtbare samenwerking onmogelijk gemaakt door de jongste kerkgeschiedenis. Verschil in zienswijze, ook binnen genoemde vereeniging, achten wij op onderdeden niet onmogeUjk, in elk geval niet zoolang daarover gediscussieerd kan worden. Het verschil in kerkbegrip is echter niet langer academisch. Het heeft geleid tot kerkehjke-tuchtmaatregelen. Op grond dus van d i e p- g a and wijsgeerig verschil meenen wij niet langer lid van de vereeniging te mogen blijven. Wij meenen in dezen trouw te zijn aan de grondlijnen van de W. d. W.

Met diep respect bhjven wij gedenken de wetenschappelijke prestaties van de bouwers der Calv. wijsbegeerte. Wij danken hen voor wat zij ons gegeven hebben aan verheldering en verdieping van inzicht. De reformatorische lijn, door hen getrokken, willen wij • Kastheudea. E< sht«i: süten, .vöj daarbij niet ysr^itm de aloude spreuk: non scholae sed vitae discimus. Met de meeste hoogachting,

uwe dienstwillige dienaren,

w. g. B. JONGELING,

w. g. J. P. v. d. STOEL.

Naschrift. Den opmerkzamen lezer zal uit dit schrijven duideUjk zijn waarom m.i. onze houding tegenover de vereeniging voor Calvinistische Wijsbegeerte een andere moet wezen dan die tegenover b.v. de A.R. partij. Er is wel gezegd dat, wie samenwerking tusschen vrijgemaakten en synodalisten op wetenschappelijk gebied onmogehjk acht, dat standpunt moet innemen over de geheele linie en dus op geen enkel gebied meer samen met menschen van een andere kerkgemeenschap ia één organisatie kan zitten. Dit standpmit is echter m.i. onjuist. Er is tusschen vrijgemaakten en synodalisten op politiek gebied niet zulk een diepgaand verschil naar voren gekomen als op wijsgeerig gebied. De richtingsüjnen loopen daar anders.

In de tweede plaats is er een groot verschil tusschen de doelstelling van de A.R. partij en van de vereeniging voor Calv. Wijsbegeerte. In de A.R. partij gaat het om de op een bepaald gebied geconcretiseerde en geformuleerde beginselen, waarmede iemand het eens kan zijn ook al ontbreekt hem op ander gebied datzelfde principieel inzicht —• welke gebrokenheid we intusschen nooit hebben toe te juichen maar altijd hebben te betreuren en te bestrijden —. Maar in de vereeniging voor Calv. Wijsbegeerte gaat het om den wijsgeerigen achtergrond van al ons denken op alle levensgebieden. Daar stelt men het zich juist tot taak om uit te ^iveren wat in ons denken op alle terrein — kerke- Ujk, poUtiek, maatschappelijk enz. — besmet is met vreemde invloeden. In die vereeniging hebben we geleerd het scholastieke denken te onderscheiden en te bestrijden. Dan mag toch daar in de eerste plaats gevraagd worden een verwerping van in de kerk bindend gestelde scholastieke' leerstellingen. Niet dat de vereeniging als zoodanig een officieele uitspraak zou moeten doen' over de kerkelijke leerstellingen. Maar wel mocht verwacht worden, juist daar, een als één man in het geweer komen tegen leeruitspraken die nooit te rijmen zijn met de Wijsbegeerte der Wetsidee.

B. JONGELING.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen