„Richting" en „beweging"

(I)

Reeds in ons vorig nummer gingen onze gedachten den kant uit van een thema, dat onlangs in Kampen door een spreker in openbare vergadering aan de orde gesteld is onder het motto: , , Richting en Beweging".

In „Persschouw" konden onze lezers kennis nemen van het verslag van bedoelde rede.

„Richting en Beweging", het thema is niet nieuw. Via huidige postillen-lectuur en sommige geschriften van haar favorieten, levert het af en toe preekmotieven aan sprekers en preekers, ook wel van eclectisch slag. Vergissen we ons niet, dan is eens van een. kansel gezegd, dat de oude Eli en de jonge Samuel ons als illustratiemateriaal kunnen dienen bij de behandeling van het probleem: richting-beweging. Eli, de verstarde oude man, heeft richting, maar geen beweging. Samuel, de opkomende jongeman, die evenwel bij zijn ouden meester geen antwoord kan vinden op zijn vragen, heeft beweging, maar nog geen richting. Aldus de redenaar van tóen.

Het zal intusschen niet zóómaar ons gegeven zijn, te verstaan, wat men met de woorden „richting" en „beweging" bedoelt.

Als Haitjema in zijn boek „De Richtingen in de Nederlandsche Hervormde Kerk" tweeërlei Christendom ziet, het christendom van het „s t r é v e n", en het christendom van het „sterven" (228), dan zijt ge wel zoo ongeveer in de iDuurt van het rechte begrip. Streven, dat is toch wel zoo iets als „b e w e - gin g". „Sterven", dat is het noodlot van een „r i c h-t i n g", die onder andere „richtingen" zich afteekenende, de noodige „beweging" mist.

In een nog al stoute beeldspraak verkondigt Haitjema dan, dat er een „onoverbrugbare kloof" ligt tusschen een Christendom van het streven èn een Christendom van het sterven, en dat nu die onoverbrugbare kloof soms verrassend en onberekenbaar te voorschijn breekt dwars door een richting heen, die vroegere geslachten aan de eene zijde der kloof plachten te vinden. Hij verwijst naar het rechts-modernisme, opkomende, z.i. uit een diep-religieuzen wortel (228).

In hetzelfde verband verwijst Haitjema naar de vroegere ethische richting. Hij citeert Chantepie de la Saussaye, in diens „Christelijk Leven" (95). Van dezen haalt hij de passage aan (Chr. Leven, H, 358), waarin geconstateerd wordt, dat twee stroomingen de negentiende en het begin van de twintigste eeuw gekenmerkt hebben.

De eene zet de revolutie voort, maar stuurt zonder doel, in feite zonder stuur, in democratische richting: de leuze is die van den v o o r u i t g a n g . „Zonder doel", „zonder stuur"; m.a.w.: al eindigt dit deel van het citaat met het woord „richting", er is toch geen wèrkeUjke richting: geen gericht-zijn van de „beweging". Beweging-zonder-richting: een sturenzonder-stuur.

De andere strooming, aldus Chantepie de la Saussaye, beproeft herstelpogingen, en ook het Protestantisme met zijn „confessioneele richtingen" doet er aan mee. Maar het helpt niet: de drijfkracht voor nieuwen bouw ligt elders, in de „beweging", die bekend staat onder den naam Romantiek.

Een beweging, zoo noemt o.i. terecht, De la Saus­ saye, de Romantiek. Maar ieder weet, dat zij de „richting" is kwijt geraakt. Men denke slechts aan haar theoloog-in-filosofisch-pantheïstenpak, Schleiermacher, aan de tallooze overgangen naar Rome, en aan den „Indismus" der latere Romantiek.

Het komt ons voor, dat Haitjema's beeldspraak van een „dwars door „richtingen" heen doorbrekende onoverbrugbare kloof" nu niet alleen stout, maar ook onvruchtbaar heeten moet.

Misschien had hij ons beter kunnen helpen met een ander citaat uit Chantepie de la Saussaye, Geestelijke Stroomingen", 9, waar deze in de teekening van de opkomst van het modernisme herinnert aan Pierson met zijn „Richting en Leve n", en aan diens verlating van de kerk met Busken Huet en vele anderen, en dat nog wel onder het aanheffen van de leus van , , hartstocht voor de werkelijkh e i d" als „bezielend beginsel".

Is het U niet erg helder? Dat mag u dan verblijden; het tegendeel zou moeten verbijsteren. Want zelf geloof ik, dat het allemaal erg onhelder is.

. Geen wonder ook, waar een nieuwe „richting" zich doorgaans als „nieuwe beweging" (om niet te zeggen: stróóming) aandient. Het is ons even onhelder, als wanneer Korff — op heel ander terrein zich bewegende — met het woord „beweging" beweert, dat de in het geloof besloten christologie zich kenmerkt door een bepaalde wijze van beweging, zij beweegt zich, precieses (door Korff) gezegd, in twee onderscheiden richtingen. Van beneden naar boven. En van boven naar beneden (Christologie. I, 114, 115).

Het is nog al onhelder, willen we maar zeggen. En voorloopig stoppen we maar. Volgende week iets meer.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen