VU Magazine 1974 - pagina 327

Partij in Joegoslavië en vakbond in Nederland:

Huiver om werknemer ruimte in bedrijf te geven Het arbeiders-zelfbestuur in Joegoslavië heeft 'een beperkter betekenis dan de verwachtingen zijn, maar dit doet niet af aan het feit dat industriële ondernemingen in vergeindustrialiseerde landen evenzeer worstelen met de juiste plaatsing van participatieve (= deelnemen aan het bestuur van de onderneming) vormen in de organisatie'. Vrij vertaald staat er: goed, het arbeiders-zelfbestuur is tot dusver in Joegoslavië niet geworden wat ervan werd verwacht, maar laten we daarover in het rijke westen niet al te veel leedvermaak tonen, want we zijn er zelf net zo min in geslaagd onze bedrijven te democratiseren, ondanks onze economische voorsprong. De zin stond te lezen in de studie 'A utoriteit en democratie, arbeiders-zelfbestuur in rijke en arme Joegoslavische ondernemingen', die vorige maand werd gepubliceerd door Rob Boonzaajer Flaes, wetenschappelijk projectmedewerker van Siswo en Joop Ramondt, wetenschappelijk medewerker bedrijfssociologie aan de VU. Voor degenen die enige jaren geleden, toen in Nederland de democratisering in de bedrijven actueler werd dan tevoren, het oog op Joegoslavië richtten in de hoop daar een model aan te treffen dat misschien zou kunnen worden nagevolgd, zal zo een opmerking ontnuchterend werken.

conclusie kunnen zijn, die de wetenschappelijke onderzoekers die zich enige jaren lang - en naar men mag veronderstellen met de nodige sympathie voor het onderzoeksobject - met het arbeiders-zelfbestuur in Joegoslavië hebben beziggehouden, met gemengde gevoelens vervullen. Uit wat Joop Ramondt daarover zegt, blijkt dat dat inderdaad tot op zekere hoogte het geval is. Hij bevestigt dat de Nederlandse onderzoekers die zich enige jaren geleden met 'Joegoslavië' gingen bezighouden, dat deden vanuit een zekere ideologische verwantschap met wat daar gebeurde, al werd daardoor de kritischwetenschappelijke blik niet vertroebeld. 'Doordat vanaf het begin dat we ons ermee gingen bezighouden nauwkeurig is opgetekend en geanalyseerd wat er gebeurde, ook al gaven de feiten waarop we stuitten voor onszelfsoms aanleiding tot teleurstellingen, heeft de wetenschappelijke belangstelling ons enthousiasme voor het systeem wat getemperd. Een steeds uitgebreider kennis van het systeem is ervoor in de plaats gekomen'. Kennis bijvoorbeeld over de ontwikkelingen die te verwachten zijn wanneer men vanaf centraal niveau maatschappelijke veranderingen aan de basis tracht door te voeren. Een handelwijze die

op tal van terreinen (bedrijven, universiteiten) ook in Nederland wordt gevolgd. Er valt dus toch te leren van het Joegoslavisch model. Straks meer daarover.

Arm-rijk In de studie 'Autoriteit en democratie'v/srd&n vijf Joegoslavische ondernemingen (twee arme, twee rijke, één daar tussenin) met elkaar vergeleken. De bedoeling was na te gaan, of de wettelijk vastgestelde regels van arbeiders-zelfbestuur werden na-geleefd, ook als het bedrijf economisch in moeilijke omstandigheden verkeerde. Verder werd nagegaan op welke manier er werd gereageerd wanneer er (rechts-) regels werden overtreden. Konden arbeiders wanneer de leidingen de deskundigen in het bedrijf meer macht aan zich trokken dan hen volgens de wet toekwam en zij (de arbeiders) daarop met staking reageerden, rekenen op de steun van de partij en van de vakbond? De uitkomsten van de studie leerden, dat in alle onderzochte bedrijven-de sterke neiging bestaat de besluitvorming centraal (directie en bureaus van deskundigen) te doen verlopen. Is de marktpositie van een bedrijf wat sterker dan is de bereidheid deze macht te spreiden

Verschillen In een gesprek met VU-magazine zegt Joop Ramondt dat de mogelijkheden om te democratiseren in een land als Joegoslavië niet te hoog gespannen mogen zijn, want het land kent vergaand geindustrialiseerde gebieden (bijvoorbeeld Slowenië en Kroatië) en arme gebieden (Macedonië, Montenegro). 'Als je bij zulke verschillen een ver doorgevoerde democratisering tot stand zou willen brengen, dan zou je je daarmee geweldig veel ellende op de hals halen. Voor een uitgebalanceerde democratie moet een land economisch toch een beetje in evenwicht zijn. Joegoslavië als geheel draagt de kenmerken van een ontwikkelingsland. Het gecentraliseerde karakter van het regime is daarvan een symptoom'. Misschien dus toch wel eeri modelfunctie voor het Joegoslavische systeem (dat overigens niet het enige model is van arbeiderszelfbestuur) alleen minder voor de rijken dan voor de armen. Dat zou een 29

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen