VU Magazine 1986 - pagina 438

De macht van het gedrukte woord m de zestiende eeuw:

Een fraai uitgevoerd en met houtsneden verlucht 'Brevarium traiectense', in 1508 door de Collaciebroeders in Gouda gedrukt

Met een boekje in een hoekje Uitgevonden in de tweede helft van de vijftiende eeuw, l<wam de boekdrukkunst tussen 1500 en 1600 tot wasdom. De vinding verdreef de laat-middeleeuwse handschriften definitief van de markt en bracht oorspronkelijke ideeën en opvattingen binnen ieders bereik. Een verschuiving in het 'informatiepatroon', die verreikende gevolgen had voor godsdienst, politiek en cultuur van de noordelijke Nederlanden. Kanttekeningen bij een tentoonstelling. GertJ. Peelen 'De wereld hangt van drukwerk aan elkaar', zo luidt een bekende, propagandistisch bedoelde slagzin, afkomstig uit grafische vakkringen. Er schuilt méér dan een kern van waarheid in. Hele volksstammen van romancier tot boekverkoper, van journalist tot krantejongen en van uitgever, drukker en grafisch ontwerper tot boekbinder - verdienen er hun brood mee. En hun produkten maken een niet weg te denken deel uit van het dagelijks leven. Als medium is het gedrukte woord nog altijd niet weg te denken uit onze twintigsteëeuwse samenleving, al voorspellen pessimisten dat de drukpers z'n langste tijd gehad heeft, nu het tijdperk van de 'electroni-

388

sche media' definitief lijkt te zijn aangebroken. De onstuitbare opmars van chip, beeldscherm en sateliet zou de behoefte aan boeken, kranten en tijdschriften snel doen afnemen. Maar de gevolgen daarvan zijn nauwelijks nog te bevatten. Zou het waar zijn? We weten het niet. Maar als het zo is, dan zou deze nabije ontwikkeling een opvallende gelijkenis vertonen met wat zich in de zestiende eeuw afspeelde. Toen verdrong, in nog geen 100 jaar tijds, het gedrukte boek de traditionele handschriften in laat-middeleeuwse stijl van de markt. Sterker nog: het drukwerk creëerde voor zichzelf een markt die vóór die tijd nog grotendeels onontgonnen was.

O

p het eerste gezicht heeft die verschuiving van weleer weinig weg van een echt revolutionaire ontwikkeling. Maar wie

bereid is de ongekend snel aan importantie winnende plaats van het gedrukte boek in de zestiende eeuw wat nader te bezien, zal moeten toegeven dat zich in die turbulente periode uit onze vaderlandse geschiedenis ingrijpende veranderingen voordeden. Ontwikkelingen die een ommekeer betekenden voor het gehele sociale, politieke, culturele èn godsdienstige leven in ons land, waarvan de toen getrokken sporen nu nog duidelijk zichtbaar zijn. Voor zo'n nadere beschouwing van de plaats die het gedrukte woord zichzelf zo'n vijfhonderd jaren terug begon te verwerven, is nog tot en met 22 november aanstaande alle gelegenheid. Tot die tijd is in het Museum van het Boek - ondergebracht in het Rijksmuseum Meer manna-Westreenianum te Den Haag - de tentoonstelling te bezichtigen rond het Nederlandse boek in

VU-MAGAZiNE - NOVEMBER 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen