De doleerende kerk van Dude water in 't begin der 17de eeuw.

XII.

De overheid had dan voor den aandrang der burgerij gezwicht. Doch men km zich voorstellen, dat men aanstonds naar de Staten schreef, om zich over de afgedwongen publicatie te beklagen. Reeds den sden Mei kwam er een brief van Edel-Mogenden om zich aan den schriftelijken last der Staten van 25 April te houden.

Denzelfden avond was burgemeester Van Swieten tegelijk met den wachtmeester dronken. Was het om zijne vreugde te toonen over het vernieuwde bevel der Staten om de Gereformeerden te onderdrukken, dat men een glas te veel gedronken had? Wilde men met geweld het verloren terrein gaan herwinnen?

De burgemeester ging althans door drank verhit naar den kapitein J. Coeck om het garnizoen tot zijne beschikking te hebben. Dit werd bekend en als éen man kwamen de burgers varn 9 tot 10 uren in de wapenen, vreezende, dat een der Gereformeerden van het bed zou gelicht worden. Maar de gemoederen werden door Bastiaansen weder tot kalmte gebracht zoodat men weder rustig naar huis ging.

Den volgenden dag werden door de overheidspersonen de commissarissen der Staten verwacht, die inlichtingen kwamen inwinnen omtrent hetgeen er te Oudewater geschied was. Van Swieten, die oorzaak was van het jongste tumuli, reed met zijn ambtgenoot intijds de stad uit, wel wetende, dat hij misdaan had.

De oude kerkeraad ging de deputatie der Staten, bestaande uit de heeren Kinschot, Cornells Fransz. de Witt en Adriaen Cool, begroeten, haar verzoekende, dat zij blijven mochten bij hetgeen van het stadhuis was voorgelezen.

De deputatie bleef tot den isten Juni in Oudewater. Tevergeefs trachtte zij te bewerken, dat in plaats van De Raedt Remonstrantsche predikanten, als de befaamde Herberts van Gouda, zouden prediken. Lydius en zijn kerkeraad antwoordden, dat zij De Raedt op den kansel zouden laten, als hij wederkwam, maar dat zij geenszins verstonden om anderen in zijne plaats het Woord te laten verkondigen Het gevolg was, dat De Raedt den 28sten Me zijn dienst weder opvatte. Nog poogde de heer De Witt te verkrijgen, dat de oude kerkeraad met De Raedt in akkoord zou treden, mits dat laatstgenoemde de 5 artikelen der Remonstranten en de resolutie der Staten zou mogen houden. Doch dit werd door de Gereformeerde broeders eerbiediglijk afgeslagen.

Den 3isten Mei werd van de balie van het Stadhuis afgelezen, dat de Staten de afgedwongen acte van de Oudewatersche vroedschap vernietigdct Den sden Juni was het paardenmarkt. Een man riep, midden onder het volk, dat iets wonders en iets nieuws hier en elders geleerd werd en dat dit te lezen stond in een schotschrift van den predikant Slatius te Bleiswijk, hetwelk hij te koop aanbood. Sommigen stonden Lydius voor; anderen lasterden hem, zeggende, dat deze Gereformeerde leeraar nog wel zesmaal erger leerde dan in de boekjes stond.

Toch weigerde burgemeester Van Swieten om dit te beletten.

Van dien tijd tot den loden Juli had de kerk rust; Van Galen was ziek, doch nauwelijks was hij van zijn krankbed opgestaan, of de strijd ontbrandde opnieuw, Den 6den Augustus kondigde Lydius aan, dat hij den i3den het Avondmaal zou bedienen. Alles werd op haren en snaren gezet om dit te beletten. Tevergeefs werd Lydius ler raadkamer ontboden en hield men hem voor, dat, wanneer hij het sacrament bediende, sommigen zouden komen om het te verstoren, en er dan wel bloed kon vloeien. Lydius' antwoord luidde: »dat, zoo de Heeren der overheid zulke kwaadwilligen kenden en zij hun ambt niet deden, dat de kerkeraad dan geen oorzaak van het bloedstorten was, maar de E. E. Heeren."

Den loden kwamen commissarissen van de Heeren Staten opnieuw naar Oudewater en moest Lydius voor hen en voor de overheid verschijnen. Het einde van de langdurige onderhandeling was, dat Lydius' zeide, niet zonder de gemeente te kunnen handelen, omdat de Gereformeerde kerkeraad over de kudde niet zocht te heerschen-Het werd toegestaan om de oudsten der gemeente saam te roepen en daarna antwoord te geven.

Lydius riep denzelfden dag nog de broeders van den kerkeraad samen, tegelijk met tien mannen, die tevoren in kerkedienst waren geweest. In deze vergadering werd besloten, heeren commissarissen te antwoorden, dat zij afzagen van het houden van Avondmaal tegen den volgenden Zondag en dat men het advies der dolserende kerken zou vragen om te weten, hoe verder te handelen. Men wilde nog de toezegging hebben, dat men in geen drie maanden den dood des Heeren bij brood en beker zou verkondigen; doch de Gereformeerden waren daartoe niet te bewegen. Volgens ons hadden zij reeds te veel toegegeven.

Doch de strijd zou weldra een ander karakter gaan dragen.

De Raedt was gaan vluchten, toen hij bemerkt had, dat de Gereformeerden mannen waren, waar men toch niet alles mede doen kon, en dat het aantal van hen, wien de oogen opengingen voor zijne dpolleer, steeds grooter werd.

Hij was wel binnen Oudewaters veste teruggekeerd, doch het kon geen geheim voor hem gebleven zijn, dat de gemeente steeds meer van zijn persoon en arbeid af keerig werd. Hij verzocht daarom aan de Staten van den kerkedienst te Oudewater ontslagen te worden.

Dit werd hem toegestaan. Den iSden Aug. kwam de commissaris Dirck Jacobsz. Schoon­

kwam de commissaris Dirck Jacobsz. Schoonhoven op het stadhuis en gaf te kennen, dat Levinus de Raedt op eigen verzoek van den dienst te Oudewater was losgemaakt en dat de classis den volgenden dag te Gouda zou vergaderen om een ander predikant bij leening of anderszins toe te zenden. Door Haastrecht reizende, zou hij Levinus aan de gemeente aldaar, die herderloos was, aanbevelen. Dit alles geschiedde buiten den Gereformeerden kerkeraad om.

De Goudsche Remonstantsche classis kwam dan ook samen, beriep De Raedt te Haastrecht en beval, dat Eduard Poppius, een der zes Remonstrantsche conferenten, drie maanden te Oudewater zou prediken.

Poppius was een der meest begaafde Remonstrantsche predikanten; men hoopte door zijn invloed en zijn fluweelen tong de kracht, die van Lydius uitging, te breken.

Doch ook dit zou niet gelukken.

{Wordt vervolgd}

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen