Leestafel.

L. G. GORIS, Predikant te Zevenbergen. EEN ONVBREFFENDE ScHULD. Historisch overzicttt van het vrerk der Reformatie in Noord-Brabant en

Limburg. J. de Vries, Klundert 1912.

De zin van deze brochure zelf en tevens van haar hoofdtitel Hgt in de vraag van p. 35 en het antwoord daarop van p. 36.

Die vraag, met vette letters gedrukt, luidt: HEEFT NEDERLAND, INZONDERHEID HEÏ GERE­ FORMEERDE NEDERLAND, DAN NIET EEN GROOTE VERPLICHTING AAN BRABANT, DAT ZIELTOGEND ZIJN BLOED IN HQLLANDSCH ADEREN OVER DEED VLOEIEN, ZOODAT HOLLAND GEZOND EN STERK WERD, TOEN BRABANT INÉÉN ZONK?

En dat antwoord, evenzoo gedrukt, luidt: En ziende op de geschiedenis na 1600, dan moeten wij zeggen: DE SCHULD STAAT, NOG ALTIJD, ONAFOELOST!

Ds. GORIS doet dit in zijn vlugschrift metterdaad zien.

Hij geeft een overzicht van de geschiedenis der Gereformeerde Kerk in Noord-Brabant en Limburg vóór en na het tijdperk, dat in Nederland de Gereformeerde JECerken tot vestiging kwamen.

»Bij het naspeuren van den gang der reformatie voor 1600 in de landen bezuiden de Maas •—• de Generaliteitslanden — doen«, zoo zegt hij op p. 1, »twee perioden zich duidelijk aan ons oog voor. Het schcidsjaar (ik vind dit woord even leelijk als het woord »scheidpreek« dat de oude dominee GRAVEMEIER eens op het titelblad van z'n afscheidspreek liet drukken) dezer perioden, tegelijk het keerpunt in den gang der zaken, ligt bij het jaar 1568, het beginjaar (ook al niet mooi) van den 80-jarigen worstelstrijd om de godsdienstige en politieke vrijheid*.

En zoo stelt hij dan in de geschiedenis der Gereformeerde Kerk in, Noord-Brabant en Limburg twee perioden.

De eerste van 1521—1568 doet ons de opkomst en vooruitgang der reformatie zien. De tweede, van 1568—1600, haaronderdrukking en uitdooving.

Dat DS. GORIS bij dit overzicht van de geschiedenis der Gerefonneerdc Kerk in Noord-Brabant en Limburg, zich bepaalt tot de Reformatie der 16e eeuw, dunkt mij volkomen juist, wijl in overeenstemming met het opzet zijner brochure.

Wie van meening is, dat er ook nog iets in had moeten staan van „de pogingen tot Reformatie door middel van Separatie en Doleantie", moet nog maar eens goed lezen de, hierboven aangehaalde, vraag van p. 36.

En, mocht iemand bezwaar maken tegen de uitdrukking, die Ds. GORIS gebruikt, van „Gereformeerde Kerk", in plaats van „Gereformeerde Kerken"', — mèt Ds. GORIS Iaat ik hem dat bezwaar dan maar maken, doch haal over zulk 'n precieusdoenerij, als voor gelijksoortige, oogknippend mijn schouders op.

In zijn historisch overzicht aan het einde der eerste periode genaderd, komt de schrijver tot dit resultaat, „dat Brabant wat de Reformatie betreft bij Holland en de andere noordelijke gewesten niet achterstond; maar deze verre vooruit was, eer 1568 aanbrak", (p. 13). „Nergens in Nederland kwam de Reformatie vroeger tot bloei dan in Brabant en Limburg". In dat overzicht aan het einde der ttveede eriode genaderd, zegt hij:

»Zoo ging dan bijna al het werk der reformatie, dat in Brabant en Limburg zoo heerlijk was ontloken en bloeide, door de verwoestende acht van Spanje en de vervolgingen ten onder, vóór nog het jaar 1600 was aangebroken*.

«Daarentegen namen sedert 1571 de kerken van Holland in snellen bloei toe en waren in 1600 reeds krachtig gevestigd*, (p. 25).

En op p. 26. »Zoo bleven dan in't jaar 1600 og alleen Gereformeerde kerken*, aan te wijzen in BREDA en enkele zoogenaamde »Hollandsche laatsen over het water*, n.l. in GEERTRUIDEN-ERG, sedert 1574 (een vesting), KLUNDERÏ, edert 1576 (een vesting), HEUSDEN, sedert 1579 een vesting), WILLEMSTAD, sedert 1581 (een vesting) en, te FIJNAART, sedert 1587 (een plaats abij de beide vestingen Klundert en Willemtad gelegen)*.

»Dat het*, zoo voegt hij hier aan toe, »alleen n vestingplaatsen aan den rand van Holland elegen mogelijk was, de Gereformeerde kerken staande te houden of te vestigen, — is het niet eekenend genoeg voor den droeven toestand aarin Brabant gekomen was op geestelijk geied*.

Alsnu komt de geachte schrijver tot het antoord van p. 36, dat hij geeft op de vraag an p. 36.

Dat antwoord luidt, naar ik reeds hierboven enneldde: »En ziende op de geschiedenis na 1600, dan moeten ^vij zeggen: DE .SCHULD STAAT, OG ALTIJD, ONAFGELOST.

Onder het opschrift: Na /iet jaar l6oo erhaalt hij dan, hoe reeds tijdens het BESTAND, n met name na den vrede van MUNSTER, »toen Brabant aan de 7 Provinciën was toeewezen*, »men wel meende met Statengeld en tatenmacht te zullen slagen* om Brabant, »verdoofd en ingezonken* als het was, weer ot Reformatie op te wekken, — doch dat uist bij déze methode, »de resultaten pover aren*.

En dit was te voorzien geweest, want bij deze methode swerd verzuimd de machtigste actor, n.l. belangstelling te wekken voor 't uivere Woord, en overtuiging van de noodzakelijkheid eener reformatie*.

Déze methode dan nader beschrijvend vervolgt Ds. GORIS:

In de plaats daarvan stelde men dwang^ al was het juist geen inquisitie. Men ontnam immers aan de Roomsche bevolking bij staatsbevel de kerkgebouwen en pastoriën.

Deden zij daarvan niet gewillig afstand — wat wel begrijpelijk is — dan werden die met wapengeweld ontnomen. En zoo opeens verdreven, mocht de roomsche bevolking niet anders dan in schuiirkerken samenkomsten houden.

Zulk een methode van reformatie, zonder poging lot overtuiging — opgedrongen — moest van stonden aan de harten vervreemden, als er nog iets was, dat voor de hervorming gevoelde (p. 35)*.

En er was weinig meer.

Want, «schier al wat de reformatie begeerde, was gedood of verbannen en daarmee de kern, de beste elementen uit het Brabantsche volk*.

Die verbannenen waren »grootendeels vertrokken naar Noord-Nederland, en de Zeven Provinciën hebben de krachten voor den strijd der onafhankelijkheid en voor de hooge welvaart van Kerk en maatschappij in de 17e en 18e eeuw niet voor 't kleinste deel, maar meest te danken aan de vluchtelingen uit het beklagingswaardige Brabant

Zmider Brabants verlies ware Holland niet het wereldbekende en machtige land der 17e en 18e eeuw geworden*.

Ik heb deze brochure van even 36 bladzijden met bijzonder genoegen gelezen. Ds. GORIS heeft zich, vóór hij haar schreef, blijkbaar goed ingewerkt in de literatuur over zijn onderwerp.

De gevolgtrekkingen waartoe hij én na de beschrijvingen der eerste èn na die der tweede periode uit de geschiedenis der Geref. Kerk in Brabant en Limburg vóór 1600 komt, berusten op historische, wél gedocumenteerde praemissen.

En hetzelfde mag gezegd waar hij, bij wat na het jaar 1600 is gebeurd, tot de conclusie komt, die de pointe van zijn vlugschrift vormt: DE SCHULD STAAT, NOG ALTIJD, ONAFGELOST !

Uit een oogpunt van historiografie is dit werkje, voor zoover ik het kan beoordeelen, niet onverdienstelijk. Ook zijn er enkele bqzonderheden in vermeld, die, althans voor wie niet »van het vak is* zeker verrassend zijn. Maar bovendien is het een krachtige roepstem ter opwekking van belangstelling voor het werk der evangelisatie in Brabant en Limburg.

’n Zeker niet gemakkelijk werk, want Ds. Goris, die, mede doordat hij nu reeds twaalf jaar predikant in ZEVENBERGENIS, het weten kan, spreekt ook van > een zekere mate van onontvankelijkheid van 't volk van Brabant voor het Evangelie in gezuiverden vorm, sedert het laatste vierde deel der 16e eeuw (p. 33).

Naar ik vernam, gaat reeds een herdruk van deze brochure ter perse.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen