Leestafel.

1. J. A. WoRMSER. EEN SCHAT m AARDEN VATEN. DE „ArscHEmiNG" IN LEVENSBERICHTEN GESCHETST. — EERSTE SERIE I. IN TWEE WERELD-DEELEN. HET LEVEN VAN ALBERTUS CHRISTIAAN VAN RAAL|P. E. I. Bosch Jbzn., Nijverdal 1915.

Onder'pfezen, aan II Korinthe 4 : 7 ontleenden tit^' stelt de heer J. A. WORMSER zich voor de'geschiedenis van het in de vorige eeuw ten onzent weer oplevend CALVINISME te beschrijven.

Hij wil dat doen in den vorm van populaire, voor het volk verstaanbare, biografieën of levensbeschrijvingen.

Wijl door en in de AFSCHEIDING het CALVI­ NISME het eerst weer tot opleving kwam, is het te verstaan, dat hij zijn aandacht allereerst richt op en zim werk dus begint met deze machtige godsdieïïPge en kerkelijke beweging.

Elke Serie van dit breed opgezet werk zal uit vijf deelen bestaan en op zich zelf een geheel vormen. Men verbindt ziek echter-voor niet meer dan één serie., die in ongeveer vijftig wekelijksche afleveringen van slechts tien cents zal verschijnen.

De eerste Serie, waarop thans de inteekening is opengesteld, bevat: de Levensgeschiedenissen met de portretten van VAN RAALTE, SCHOLTE, DE CocK, VAN VELZEN en van JOHAN AD.4M WoRMSERj den vader, van den auteur. In vol^eade • series zullen o. *. worden opgenomen de Levensgeschiededissen met de Portretten van' BRUMMELKAfMP, GEZELLE MEERBURG, BUDDING, JAN BOSCH en MEVROUW ZEELT, en verder ook Schetsen en Verhalen uit DOLEANTIE en Ai-SCHEIDING.

De meésten der zooeven genoemde namen herinneren aan tal van biografieën en min of meer omvangrijke studiën, die over de dragers dier namen in de laatste jaren zijn verschenen. Dan, hoe veelszins uitnemend ook, maken deze boeken het nieuwe boek dat WORMSER zich thans voorneemt te schrijven allerminst overbodig. Wat toch dusver op zich zelf stond zal men hier bijeen hebben; het aanschaffen van heel de literatuur over de AFSCHEIDING voegt ieder niet; en bovendien belooft dit boek, op grond van wat ons omtrent het eigenaardig schrijverstalent van zijn auteur bekend is, een in alle opzichten echt „volksboek" te zullen worden.

'n Boek voor het gereformeerde volk.

Van de eerste Série ontvingen wij Aflevering I van de biografie van VAN RAALTE.

De hoofdtitel is, wijl VAN RAALTE èn in EUROPA èn in AMERIKA geleefd en gearbeid heeft: IN TWEE WERELDDEELEN. De ondertitel: HET LEVEN VAN ALBERTUS CHRISTIAAN VAN RAALTE.

Deze Ie Aflevering loopt van blz. 1—16. Vooraf gaat als I een kort TER INLEIDING, dat tevens als VOORWOORD bij heel het werk zou kunnen dienen.

Hoezeer ook populair door hem bedoeld, toont WORMSER reeds hier zijn taak ernstig op te vatten, doordal hij zegt de stof voor zijn levensbeschrijvingen niet maar enkel uit de werken van anderen of ook, waar hij zelf de personen gekend heeft, uit eigen herinnering te putten, maar in hoofdzaak uit de eerste bronnen : dagboeken, brieven en oiBcieele bescheiden.

De lezer heeft alzoo te verwachten eene, op grondige studie opgetrokken en, met het oog op wat ik reeds zei van WORMSER'S schrijftrant, in zuiver, voor allen verstaanbaar en prettiglezend Nederlandsch geschreven biografieënreeks van.bidders en werkers, van strijders en lijders op het heihg erf onzer beginselen. Aan die verwachting beantwoordt ten volle wat deze Ie Aflevering onder II: JEUGD EN STUDENTENTIJD, met het portret van Dft. VAN RAALTE daartegenover, van p. 8—16, te lezen geeft.

WORMSER noemt daarin VAN RAALIK „een groot man" en toont in enkele wel geschreven bladzijden, waarop ook rake en geestige opmerkingen niet ontbreken, met welk recht en in welken zin VAN RAALTE dus kan genoenid.

Na de vermelding van een tweetal jjersoonlijke herinneringen, spreekt hij over de afkomst en eerste jeugd van VAN RAALTE en verhaalt, op grond van offiicieele bescheiden, van den machtigen, tot levensernst stemmenden indruk, die in 1832, „toen voor de eerste maal in NEDER­ LAND Cholera uitbrak", in de ziel van den één-entwintig jarigen Leidschen student ontstond.

Verder vertelt hij, dat VAN RAALTE, aan de Akademie, door VAN VELZEN met BRUMMELKAMP in aanraking kwam en dit drietal studenten weldra in LEIDEN bekend stond „als een klein, zeer klein, maar werkelijk afgescheiden kringetje ; als jonge lui van de orthodoxe, van de oude, verworpene richting". Een richting waarvan het toenmaUg Liberalisme „niet zonder bekommering zeide, dat zij 't hoofd stout. s'erhief en bedenkelijk werd". Ook schetst hij ons de relatie der drie jonge vrienden te LEIDEN tot de familie DE MoEN, uit welk gezin ieder van hen later een dochter tot vrouw kreeg en hooren wij tevens van de welmeenende waarschuwing, die het drietal van hun professoren ontving tegen DA COSTA en CAPADOSE, „de twee Jodenvrienden van den ouden knorrepot BILDERDIJK."

Hier eindigt de door mij met groot genoegen gelezen Ie Aflevering.

EEN SCHAT IN AARDEN VATEN belooft metterdaad een werk te worden dat het vergeten van het lijden der vaderen kan voorkomen, en het zich hun standvastigheid dankbaar herinneren kan bevorderen.

Het heeft aanspraak op de waardtering van het Gereformeerde Kerkvolk zoo ten onzent als ook in INDIË, AMERIKA en AFRIKA.

Van harte wensch ik er den heer de voltooiing van toe. WORMSER

Wamieer de uitgever BOSCH ons liefst geen losse afleveringen, maar telkens een geheel deel toezendt, zal ik het gaarne hier bespreken.

2. DS. F. J. KROP. DE ABDIJ DER VALLEI D'ARC, naar het Fransch van N. A. F. PUAUX. Rotterdam. — l. M. Bredée's Boekhandel en Uitgevers-Mij.

Aan de eenigszins vrije bewerking voor zijn landgenooten van dit boek van den Franschen schrijver PUAUX, heeft Ds. KROP, Hervormd predikant te ROTTERDAM, een INLEIDING toegevoegd.

Het boek handelt van het lijden der HUGE­ NOTEN in de dagen, die voorafgingen aan en volgden op de herroeping van het Edict van NANTES in 1685 door LODEWIJK XIV.

Dit boek van PUAUX is een roman en wel een historische en deze INLEIDING van Ds. KROP bedoeltj op grond van officieele bescheiden, aan te toonen, dat alles wat in dezen roman wordt verhaald, voor zoover het de gebeurtenissen zelf betreft, met de werkelijkheid in overeenstemming is.

Uit belletristisch oogpunt is het een product van verouderde romantiek ; iets waar de vertaler zeker geen verwijt van is te maken. Maar ook de vorm waarin de heer KROP het oorsponkelijke teruggeeft, is niet van onzen tijd.

Dan, hoe het zij, het is ongetwijfeld een wa men noemt spannende en christelijke roman. Wie van dergelijke lectuur houdt, zal het boeien.

Bij de lezing van de geweldpleging der dragonades onder LODEWIJK XIV wordt men met afschuw; bij de lezing van het lijden derHUGO-NOTEN met deernis vervuld.

„Maar is het wel noodig om al die gruwelen uit een treurig verleden telkens weer op te halen.? "

De heer KROP stelt zijn lezers, in zijn INLEI­ DING, deze vraag.

Zooals te verwachten is, beantwoordt hij haar bevestigend.

„Een geslacht dat het lijden der vaderen (en daartoe rekenen wij ook de Fransche Hugenoten) vergeet, is een ontaard en onwaardig geslacht."

Ik ben dit goed met hem eens.

Hoe zou ik ook anders met hartelijke instemming over de onderneming van WORMSER met zijn EEN SCHAT IN AARDEN VATEN HEBBEN KUN­ NEN SCHRIJVEN.

Toch vergete de protestantsche lezer, bij de lectuur van DE ABDIJ DER VALLEI D'ARC niet, dat de maatregelen tegen de HUGENOTEN in FRANKRIJK en de daarmee saamhangende DRA-GONADES, bij zeker groot verschil, oök zekere groote overeenkomst hebben met de maatregelen tegen de AFGESCHEIDENEN in - NEDERLAND en de daarmee samenhangende DRAGONADES.

En als hij ook dat niet vergeet, zal dankbaarheid voor de standvastigheid der vaderen zich bij hem paren aan dankbaarheid voor het al meer doordringen van de idee der „Vrije Kerk".

3. WILHELM WINDEI «AND. EINLEITUNG IN DIE PHILOSOPHIE. Tubingen. Verlag von I. C. B. Mohr (Paul Silblek) 1914.

Een uitvoerige bespreking en nog veel minder een beoordeehng van dit jongste werk van den Heidelberger hoogleeraar zou hier zeker niet op zijn plaats zijn. Toch meen ik, met het oog op de ontwaakte belangstelling in de Wijsbegeerte, die zich hier en daar ook in onze kringen openbaart, goed te doen er even de aandacht op te vestigen.

Aan „Inleiding tot de Vvljsbegeerte" ontbreekt het ook ten onzent niet en het onder dien titel in 1889 verschenen boek van PROF. I. P. N. LAND, acht ik een nog altijd tot dit doel bijzonder dienstig middel.

In Duitschland zijn dergelijke boeken veel talrijker. Men denke bijv. aan de ook bij ons veel gebruikte EINLEITUNG van PAULSEN.

Deze nieuwe EINLEITUNG verdient ten zeerste de aandacht.

WINDELBAND dié zich als schrijver hoofdzakehjk op hét gebied van de „geschiedenis der Wijsbegeerte" bewoog, heeft ook zijn eigen systeem, waarvan hij ons reeds een en ander in zijn bekenden PRAELUDIËN liet hooren. En hoewel zijn philosophie wel aah zijn EINLEITUNG ten grondslag ligt, bedoelt hij met dit zijn boek toch niet voor eigen wereld-en levensbeschouwing een apologie te leveren, maar veel meer in het philosofeeren in te leiden.

Ter inleiding, zoo in de theoretische als praktische problemen, is zijn boek een zeker kundige gids. Daarbij is ook het hoofdstuk: „RELIGIOSE PROBLEMEN", in verband met wat LOTZE schreef in het begin van diens MIKROKOSMUS: „Zwischen der Bedürfnissen des Gemlithes und den Ergebnissen der menschlicher Wissenschaft ist ein alter nie geschlichteter Zwist", — niet zonder belang.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen