Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 15

14

de verte volgen en de resultaten kunnen dan later nog weer worden vergroot, verbonden, geïsoleerd eriz. Maar steeds blijven ze, getrouwe of niet getrouwe, copy van een waarnemingsobject. Bij het begrip daarentegen vindt men wel een Akt, maar deze richt zich niet op het waargenomene. De activiteit der ziel bestaat hier immers in het grijpen van een waarheidsinhoud in een waarheidsvorm, en geen van deze twee dankt z'n ontstaan aan waarneming: zelfs de verwerking begint bij het ontwaren van beide, maar dit ontwaren der intuïtie is allerminst gelijk aan waarnemen. En eindelijk de verhouding van subject en object. Beide zijn onderworpen aan het panvitalistisch- teleologisch geheel, welks schema zich dan ook in het een zoowel als in het ander herhaalt. Het begrip raakt dan ook nooit meer dan één object, dat, wijl soort, de bepaling van den omvang van z'n gebied reeds vanzelf insluit. Maar de leer van het apodeigma vergt natuurlijk meer dan begripsvorming: ze steunt op de combinatie van oordeelen. Nu ziet ook A ris tot e les weer het oordeel uitsluitend als correlaat met het begrip, wijl volgens hem het terrein van het laatstgenoemde het gebied der kennis volkomen dekt. Zijn gebrekkige begripsleer drukt derhalve ook z'n oordeelstheorie. Wijl hij in het begrip niet vorm en inhoud onderscheidt, kan hij de negatie niet bij de nog slechts ondernomen en dus nog niet voltrokken combineering van dezen vorm met z'n inhoud onder brengen. En evenmin lukt het hem in de ten onrechte voltrokken combinatie van deze twee "het valsche" te herkennen. Negatie en valschheid komen dan ook beide in het oordeel te liggen 14). Naar z'n wezen is het oordeel volgens A ris tot e les bovendien steeds 'n verbinding van twee begrippen, en wel zóó, dat het aan een hooger- als priiedicaat of vorm - het lagere - als subject 'of materiaal'subsumeert: alle oordeel is subsumptieoordeel en het eenvoudigste schema luidt: S is P. Nu moge deze logica van het oordeel wijd verbreid zijn, daarom is ze nog niet juist. Met de metaphysica, op welke ze steunt, valt heel haar grond. Want allereerst dragen de existentie-oordeelen geen subsumeerend karakter, en juist deze bieden het eenvoudigst type van oordeel. Het schema: S is P vertoont een veel meer saamgestelde structuur: het is 'n synthese, niet van begrippen, maar van existentieoordeelen en wel van deze twee: "S is" en "P is", die elk afzonderlijk 'n volledig oordeel vormen en eerst aan elkander toegeordend een oordeel van het Aristotelisch type opleveren 15). Existentie is niet relatie; een existentie-oordeel is dus niet 'n relatie-oordeel en mag dan ook niet correlaat geacht aan een begrip. Maar bovendien is niet alle relatie c1asse-relatie en dus behandelt deze classiek geworden logica niet meer dan een kleine groep van oordeel en, nl. die welke handelen over den omvang der gebieden van kenmerk-combinaties. Oordeelssynthese herkende A ris tot e les dus niet dáár waar ze inderdaad is te vinden. Behalve in de taal ontdekt hij haar slechts in

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen