Christelijke wereldbeschouwing - pagina 36
Rede bij de overdracht van het Rectoraat aan de Vrije Universiteit te Amsterdam
36
Haeckel valt waar te nemen,
bij
met kracht en
noemt
ten
i).
als hij
de atomen levende^
met geest en materie toegeruste elemen-
stof,
en panpneumatisme zijn elkander
Hylozoisme
genaderd, doordat het eerste tot het denkbeeld van „bewuste materie"
opgeklommen, en het tweede
is
wusten geest"
is
Wanneer men
afgedaald
van „onbe-
2).
met het empiriocriticisme van zulk
echter
speculatie niet gediend
eene
tot dat
is
en
al
het absolute en trans-
cendente uit de w^etenschap verwijderen wil, dan spreekt het
dynamiden een nog veel
vanzelf, dat ook de
metaphysisch
te
karakter dragen. Atomen en dynamiden zijn immers dan onwaar-
neembaar en alleen
om
te
danken aan de platonische methode,
begrippen te hypostaseeren en er eene realiteit buiten het
aan
bewustzijn
toe
kennen; en met deze methode moet
te
ten eenenmale gebroken worden. Wij moeten ons houden aan
wat
positief
Gegeven
gegeven
is
en mogen daarachter niet teruggaan.
zijn nu, volgens
Mach, Ostwald, Helm
energieën, werkingen. Al
wat
kunnen
„in der Gestalt
uitdrukken
wij
wij
e.
a.,
alleen
van de buitenwereld weten, von Aussagen über
vorhandene Energieën." Verder kunnen wij met onze wetenschap
komen.
niet
Energieën
reëele feiten, waartoe wij altijd
weer hebben
de laatste gegevens, de
hebben terug, en vanwaar wij dus
uit te gaan.
object, het physische
zijn
Materie en geest, subject en
en het psychische, substanties en „Dinge
an sich" hebben geen objectief bestaan, maar eene
dan
door ons verstand saamgevatte groep van verschillende
energieën
1)
zijn niets
^).
Haeckel,
Der Monismus
als
Band zwischen Eeligion und Wissen-
schaft 1893 bl. 14, 17, 33. 2) Ed. von Hartmann, Die Philos. des TJnbew. Eilfte Anfl. III bl. 3) Hönigswald, t. a. p. Eisler, Wörterbuch. art. Energie, Materie.
VIL
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van donderdag 20 oktober 1904
Rectorale redes | 104 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van donderdag 20 oktober 1904
Rectorale redes | 104 Pagina's