Bedrijfsorganisatie ?

II.

In het vorige artikel is een drieërlei beschouwing weergegeven over de bedrijfsorganisatie. Eerst is de a.andacht gevestigd op' het roomsche gevoe-len; voorts zijn in het kort d!e gedachten van D' r K u y p e r vertolkt, en in de derde plaats is aan de meening van Ds Sikkel een plaats gegund.

Dit résumé bewijst, aldus gaat Mr Gerbrandy in zijin genoemd referaat voiOrt, het verband tusschen Christelijke levensO'pvatting en hel weer opkomen voor de rechten van den vierden stand dei' gemeenschapi. Dat deze gedachtenwereld in Christelijfcen kring ontsprong, was troiawens geen wonder. Heeft niet de Kerk van Christus, die eenerzijds de. onschendbaarheid van den enkeling in - zijn heiligste gevoelens en daarmee het recht der piersoonlijkbeid, die voorts, in den persoon van Jezus Christus, onzen Broeder en Koning, het levende ideaal, die ten derde, in d© barmhartigheid en de Helde tot den zwakke, een nieuw beginsel voor het ethische leven, als .drie tevoren niet gekende waarden, heeft ingedragen in de maatschappij, heelt niet diezelMe Kerk anderzijds alle eeuwen vastgehouden aan het mysterie van Vader, Zoon en Geest, Drie en toch Eén? — Erkent de Christen niet, dat reeds de eerste mensch geschapen is als tweeëenheid en heeft hijl daarom niet steeds krachtig geprotesteerd tegen de op'vatting, die de huwelijkssluiting alleen zag als een overeenkomst voor het leven tusschen twee menseben, maar weinig benadrukte, dat die huwelijkssluiting ook twee menschen maakte tot een gem'eenschap' met eigen leven en inhoud? — Welk een totaal aan het ongeldof tegengestelde opvatting over de Kerk reeds vanaf den tijd, dat Augusümis de gemeenschapisgedachte greep in „de Civitate Pei"! Maar bovenal! als een goiuden draad loopt door het Christelijk-Germaanische rechtsleven, dat niet, gelijk het Ro-meinsche, het Christendom moest huwen aan de cultaur, maar dat den Ie-

vensgang onder Christelijke ieidiag aanving, do g'; : & erkenning der gemeenschap, wat Jhr Mr W. H. •" de Savornin Lohman deed neerschrij'v^en: „de Germaansche staat kent niet het alles tot zich trekkend en opzuigend begiasel van den Romeinschea staat, maar laat leven en werfcing aan de in zijn gebied bestaande kringen. De Germaansche Staat aanvaardt hef schriftelijk beginsel van de eerbiediging van de rechten der zwakkeren. De Germaansch-rechtelijke staatsleer moet, consequent • ontwikkeld, breken met de leer der staatssouvcreiniteil en naast de souvereiniteit der landsoverheid erkennen die der onder haar bescherming staande zelfstandige kringen".

Naast deze richting is er nog een andere. Zij is die sociale strooming, die het instituut van de collectieve arbeidsovereenkomst wil, welke, aldus Mr Gerbrandy, omnium consensu, als de voornaamste, en ook bijna eenige, aansluiting aan de praktijk kan gelden. Wel verzetten zich tegen deze overeenkomst de voorstanders van de libelalistisch-individualistische theorieën, ea de Sianhangers van de socialisatie-illusie, doch degenen, die de bedrijfsorganisatie voorstaan, begroeten haar met vreugde.

Immers, ze kan, uitgewerkt in ons positieve recht, medewerken in den geest als de hierbO'ven geciteerde woorden van Gierke aangeven. Al schat Hamaker het contractueele element, de afspraak iusschen twee partijten wat te gering, m.i. zag hij hierin juist, dat de collectieve arbeidsovereenkomst reeds een veroordeelend element bevat. Ze brengt lijdelijk en fragmentarisch tot uiting, wat wij als permaneni en meer volledig begeoren: een wet voor zekere stukken van het bedrijif, als gemeenschap en éénheid gezien, voorloopig nopens arbeidsvoorwaarden, langzamerhand meer. Ziji geeft in aanvang den piroletariër een rechtspositie in het bedrijfsleven, een begin van invloed op de richting der productie, door zij'n recht tot medezeggenschap, de verplichting om met hem te overleggen, in beginsel te realiseeren, zij wil hem, in den echten zin des woords, bedrijfsgenaot maken, waaraan hij meer behoefte heeft dan aan een opname in het zoo veraf liggende en kunstmatige socialisatie-verband.

Men make deze collectieve arbeidsovereenkoimst los uit het verbintenissenrecht; een zelfstandige regeling in het burgerlijk recht naast het familierecht, of liever nog las van het Burgerlijk Wetboek, verzekert het best èn haar eigenaardigheden èn haar potentie van ontwikkeling tot bedrijtsrecht. Ken wettelijke regeling der vereenigipgen, die heden nog als partij optreden, is haar noodzakelijk supplement. Zijn aldus burgerrechtelijk de essentialia van dit instituut onderkend en vastgelegd, dan volgt logisch de regeling, welke de voorwaarden stelt, wa.aronder „outsiders" gebonden worden. Dat in de wettelijke regeling de erkenning van oen bedrijfsraad, welke in de C. A. zelf is O'pgenomen, kan worden vastgelegd, komt ook mij juist voor, al worde daaruit nog niet de conclusie getrokken, dat de kloof, welke ligt tusschen het afsluitender nieuwe en het einde der oude C. A., wordt overbrugd.

Eén ding sta hierbij op den voorgrond.

En wel dit, dat de onderneming de eerste en naaste gemeenschap is en blijft, zelfs voor den werkman als persoon doorgaans de voornaamste. Daarom bevatten de zoogenaamde ondernemingsraden een te waardeeren gedaahte; alleen, deze raden tot realiteit te willen brengen tegen de collectieve arbeidsovereenkomst in, is onjuist. Ook mag van de tegenstelling bedrijf en onderneming niet een volstrekte gemaakt worden, daar in bepaalde industrieën één enkele onderneming tot het begrip bedrijf nadert en de praktijk in dezen een groote schakeering biedt.

Al meen ik dus in bedrijfsorganisatie zoowel de constitutioneele .anderneming als den constitutioneelen bedrijfstak te zien, tooh houd ik gaarne vooral aan het bedrijf vast, omdat in bedrijfsorganisatie nog iets meer zit dan manifestatie der gezamenlijke verantwoordelijkheid en gezamenlijke zeggenschap' van heer en knecht, t.w. een zucht tot herstel van evenwicht tusschen het publieke leven eenerzijds, dat onder den greep der massa is gekomen en het econqmische leven anderzijds, dat voor een goed deel beheerscht wordt door de kopstukken van het grootkapitaal en de groot-indu.strie, die (vaak ook politiek) zoo verbazend goed 'weten, wat hun belang meebrengt. Wij hebben geleer^d staat en maatschappij sterk uiteen te houden, wij' jneenden zelfs, dat die schifting heel Christelijk was, hoewel een blik op het verleden spoedig kon doen zien, dat die schifting niet door bij uitstek geloovigen was Ijegonnen gepropageerd te worden en staat en maatschappij toch veelal zóó dooréóngestrerugeld zijn geweest, dat het uiterst moeilijk te zeggen was, waar de eerste eindigde en de tweede begon.

Daarna bespreekt Mr Gerbrandy het standpunt van den bekenden Dmtsoher ftathenau, om dan weer tot het standpunt van de bedrijfsorganisatie terug te keeren.

Bedrijfsorganisatie wil de productie-takken (en in die productie-takken van nu voortaan ook de groep der werknemers) invloed bieden op het leven van den staat, den staat op het leven der productie. Staat en bedrijf moeten sociaal zijn. Hier openbaart zich een leemte, die thans met kunstmiddelen wordt aangevuld, maar die, tot schade der volksgemeenschap, voor de toekomst niet onaangevuld ma; g blijven. Maar hier ligt ook een gevaar en het is het vooral hier, dat de grondgedachte door Kuyper in zijn Openingsrede 'ler Vrije Universiteit ontwikkeld, onverbiddelijk doe vasÖiouden aan vergaande, zelfstandigheid der bedrijfstakken, en daarom beware voor een te vroegtijdige en kunstmatige bedrijfsorganisatie, welke innerlijk onvolgroeid of kunstmatig . samengesteld is.

Dan bespreekt hij het gevoelen van Ptof. Ver­e week.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen