Akosmisme?

Er zijn in Japan, en in China, boeddhisten, die hun wijsheidsboeken vullen met eigenaardig© paradoxen. Z© spreken van een Poort-van-niet-Poort, ©en Werken-van-niet-werken, e©n D©nk©n-van-nietdenken. Z© spreken deze klanken elkaar niet maar na, en nog minder zijn 't modesnuf jes-van-den-dag. Integendeel.

Z© maken er vallen ernst mee. De p o o r t, waardoor ze in willen tr©d©n in ©en hoogeren bestaansvorm, is eigenlijk geen poort, zeggen ze; men moet eigenlijk goed begrijpen, dat het, als het orop aankomt, niet om te doen is, met moeite ©en smaJle poort door te gaan, om ten leven in te gaan. Immers, wie zich door oefening inspant, en zoo'door de Poort van het hoogere Leven daadwerkelijk ingaat, zal daarna zien, dat Boeddha reeds in hem woonde, ©n reeds lang vóórdien met hem één was; en dat dus de Poort eigenlijk h©elemaal geen poort, de weg alleen maar ©en omweg was. Zoo moet men ook wel w©rk©n, alsof men nog naar ©en do©l streefde; maar eigenlijk is d© war© kunst, niet met opzet te werken, niet sportief, met techniek, met inspaiming van uiterste kracht, u druk te maken, want: de rust is het war© geheim. Met het denken staat het ©venzoo. D© mensch begint in tegen-stellingen t© denken, hij stelt „God" tegenover „mensch", boven tegen benoden, wit tegen zwart. Goed beschouwd evenwel, zijn die tegenst©lling©n slechts s c h ij n. In den grond is Boeddha met den mensch één, is alles één, is het leven één groote al-eenheid. Boven-de-tegenstellingen verheven.

En deze wijsheid is geen aanwaaisel van modern© wufte, speelsche geesten. Zooveel eeuwen geleden reeds spraken de wijzen van deze werkersni©t-w©rk©rs, deze denkers-niet-d©nk©rs, bovenstaande paradoxen voor het eerst. Ze hadden er ©en leven lang over nagedacht.

Iemand schreef eens, nog vrij kort geleden, dat dit a k o s m i s m © was. Dit hebben-als-niet-hebben, dit bezitten-als-niet-bezitten, was ©en „vaarwel" aan de wereld, aan het leven, aan de dingen van den dag.

Maar hij bracht het verwijt ©rt©gen in, dat het niet christelijk was. Het christelijk geloof zegt de wereld niet „vaarwel". Het moet juist in deze wer©ld w©rk©n voor zijn Schepper en Verlosser.

Nu treft het ons, dat de paradoxen van dit bepaald© bo©ddhisme, vooral als men het leest na deze critiek van zooeven (Bauhofer), toch eigenlijk bedenkelijk veel lijken op wat Paulus eischt van de geloovigen. Is er w©l verschil tusschen die boeddhistische secten ©n Paulus? Ook hij spreekt van ©en trouw©n-van-ni©t-trouw©n, een laclien-vanniet-lachen, ©en weenen-van-niet-weenen, een koopvan-niet-koop, een gebruik-van-niet-opgebruik. Is dit soms ook wereld-afgewendheid? Akosmisme? Vaarwel aan het leven? Is het ook ©en zich losmaken van d© tegenstellingen, of, beter: de ve©lvuldige onderscheidenheden, van dit leven, om hoog erboven uit te gaan, als een vrijgemaakte, di© zweeft in d© ijle lucht, waar geen onderscheiden stemmen meer doordringen, ; waar m©n alleen is, met zichzelf?

Neen, dat is het niet.

Trouwens, dat is het bij die bepaalde boeddhisten-secte óók niet, al wordt dat duizendmaal beweerd. Haar leermeesters en leerlingen willen" immers wel den mensch door de geestelijke oefeningen heen brengen tot die volmaakte reinheid ©n rust, waarin hij zich boven al het gewriemel van in contrasten denkende en levend© menschjes verheven kan voelen, maar — dan moet juist di© man, die van binnen rein zich voelt, naar de modder van d©n beganen grond terug.

Fn dat doet hij ook inderdaad. Er zijn ©r onder hen, die in een gewoon werkpakje in het slijk met anderen hurken. AUeen maar, z© zijn d© Poortvan-niet-Poort doorgekomen, en kwamen dus in het oude slik terecht, als veranderden. Zoo althans zien zij het, zoo ook bedoelen zij het. Hun fout is geen akosmisme, maar e©n r6©ks van andew heidensche zonden.

Maar, nu wordt het voor ons, bijbellezers, niet gemakkelijker. Als we dit knappe weerteg-kunstje kwijt-rak©n, als we dus niet meer kunnen volhouen, dat „die" oostersch© heidenen zich van d© wereld afkeeren, maar dat „onze" Paulus als prototype van een goed calvinist „alle (slik)-terr©in©n op©ischt", waar t©r wereld is dan wél het verschil ? Of zou iemand ook d i t contrast tusschen christendom en heidendom in hoogere „eenheid" oplossen willen? Neen immers?

Neen, dat willen wij niet.

Maar het antwoord hgt in den tekst zelf.

Die boeddhist zegt: het „schema" dezer w©r©ld, dat is maar schijn. Ze lijkt wel ingedeeld, naar een zeker „schema"' in bepaald© t©g©n-stelling©n, oost en west, dood ©n leven, wit en zwart, rijk ©n arm, maar z© is ©igenlijk een groot© eenheid. De eenheid, d© bov©n-t©g©ng©steldheid, dat is haar •sch©ma, volgens de oogen er blinden. D© oog©n-niet-oogen. Maar de z i e n d e n, die weten het beter. D i e zeggen: het schema dezer wer©ld, dat is een s c h e m a-v a n-n i © fr schema. De wereld groeit niet, en verandei-t niet. Groei is verbeelding, verandering is wederke©r. De cirkelgang, nog beter: de stilstand, dat is het leven. Al onze drukt© is eigenlijk ©en heenkeeren naar het uitgangspunt: God en ik en jij zijn één.

Maar wat zegT; de Schrift? Wat Paulus'?

Het schema dezer wereld, neen, dat wordt niet geloochend, maar het wordt beweerd. De gedaante dezer wereld, daar spreekt Paulus over; er staat ©igenlijk: het schema dezer wereld.

Het is er dus. Geen-s chem a-va n-n i et-schema. Maar nu het tw©ed© verschil. De boeddhist zegge: het schema dezer wereld, dat is maar schijn. Doch Paulus leert: het gaat voorbij.

De boeddhist zegt: alles keert terug, en daarom is elke weg omw©g, en ©Ik© Poort ook niet-P; oort, omdat ge ©r toch w©6r doorheen gaat. Paulus zegt: het schema dezer wereld GAAT VOORBIJ.

Met andere woorden: Er komt niets weerom.

En elke Poort is ©en heusch© Poort, zóó serieus als de schepping van de wereld, en haar ondergang: ge gaat er maar één keer door. Het schema van d©ze wereld, de wetten, die haar vasthouden, de werking-en-tegenw©rking-van-vandaag, die zijn niet in een , , ©6uwig©n wederkeer" begrepen.

Want Christus leeft.

En die is heel gezond. En die is eeuwig jong.

En die heeft ©©n Bruiloft in den zin. En daar verlangt Hij naar. En daarom wil Hij wederkomen, en deze wereld radikaal verand©r©n. Andere wetten. Geen huwelijk meer. Een huwelijk-alleen-met-Hem. Geen vegetatie meer, buik ©n spijz© te niet gedaan. Geen sexueel bestaaii dan me©r. G©©n koopen, en geen handel, en geen op-gebruiken, geen uitputten van reserves dus. Alles wordt straks

and©rs. En nu weet die Paulus ook, dat dat wonder èlken dag gebeuren kan, zoover hij zelf voor zich d© dingen zien kan. Van dien dag, waarop die ander© wetten intreden, weet niet één. Dus moeten zijn christenen bedenken, dat de Poort van Corinthe de Poort-van-wèl-Poort is. Wat daar zich onder roert, en er door heen trekt, het mogen de romeinsche generaals zijn met hun fanfares, dan wel een schuw christenbruidspaartje, het gaat allemaal voorbij, voorbij, voorbij. Het gebeurt maar één keer, het kan onverwachts alles anders wezen.

En nu moet men zich daarop voorbereid houden. Trouwen, best. Maar in staat zijn, zóó in het niettrouw-bestaan over te gaan (b.v. door de poort, de wèl-poort van den dood door t© mo& t©n). Zoo ook w©enen, en meteen, gedachtig aan den komenden Bruidegomslach, Hèm toelachen; want hij heeft daar a 11 ij d recht op, ook als bij ons d© gordijnen dichtgaan. Gingen de zijn© soms dicht? Zijn vensters laten al maar door de zon binnen komen. En wie lacht, di© lach©, maar dan als één, di© zóó in©ens kan overstappen in den vallen ernst: o de gezegende, sterke humorist. Kent gij er een"? Zoo ja, laat hem dan maar d© lijst vervolgen.

Misschien is Paulus niet al te gauw nu „onze" Paulus, of liever: zijn wij niet al t© spoedig „zijn" vertrouwden.

Maar als w© maar eerst hem gelezen hebben.

Dan komen we verder.

Neen, geen akosmism© pr©dikt hij hi©r.

Maar ook geen achronisme, geen a-kairism©.

D© wereld, de kosmos, is een harde, bonkige, werlcelijkheid. Of we ermee t© doen hebben ? Vlucht er niet uit, ©n zeg er geen liedjes-van-w©g-will©n tegen aan, want, waar „ter wereld" kunt gij, mensch van spieren ©n van bloed, God anders dienen? Een fraaie knecht, die d© werkplaats wel ontvluchten wil. Ze noemen dat overal infaam. Maar in de kerk vinden ze dat mooi: als men de wereld een „vaarwel" tegenvibreert, ©er h©t Gods tijd is. Ne©n, dan li©v©r Paulus: geen akosmisme. Hij niet, en d© boeddhist niet. Ze gaan samen met pek om, d© boeddhistische geoefend©, en de van God met ©en doom in het vleesch gewonde, Paulus.

Maar het verschil zit in het achronisme. D© boeddhist kent den t ij d niet, de beweging niet, et jagen niet, het doel niet. Alle fce©r-is-wederkeer. Doch Paulus zegt: alle gang is doorgang. Het is den mensch gezet, éénmaal t© sterven, ©n daarna et oordeel. Wij slikken ©en traan weg bij dat woordje „sterven". Ik denk, dat Paulus het eerder deed bij dat woordje „gezet", en dat ander©: „eenmaal".

Want daar zat het eigenlijk alles op vast. Het is gezet, eenmaal te sterven, niet meer getrouwdte-zijn, niet meer te lachen, weenen, koopen. En zoo is het ook gezet aan den Christus, de wereld énmaal te oordeelen, ©n g © z e t aan de wereld, énmaal d© Poort door t© gaan, d© Poort-van-wèloort.

En daarom koeren we terug naar het shk der aarde, n i © t, omdat we gelooven, dat het slik van onze slopjes, en h©t goud van Jeruzalems straten, recies hetzelfde zijn, maar omdat we van slik tot goud bevorderd worden, door Hem, door em alleen. T'ot zoolang zoeken we in het slik naar den verloren penning, maar als degenen, die heel den schat van Abraham in den zak hebben: Izaks van weer-om-geboorte. Dat is te zeggen (want dit woord is hier gevaarlijk): van ©en. beter, dieper, radikaler geboorte. Een geboorte uit God.

W© zijn op oudejaarsavond ©en P.oort doorgegaan, zegt iemand, die er toen nog ©ons zoo in mocht komen. Fn nu is het Februari, hé ja. Maar hij is zoo©v©n ook door de poort gegaan. Als hij d© krant weglegt, is het weer alzoo. De wereld gaat voorbij, voorbij, er is nergens iets dat blijft, en stand heeft. De wandelaars bewegen, en de weg beweegt ook.

Zelfs het schema van den Christus gaat voorbij. Wiant Hij geeft het koninkrijk aan den Vader over. En tenslotte is niet Hij de Bruidegom par excellence, want de tekst: Uw Maker, God-dri©-©e)iig, is Uw man, di© tekst wordt niet van d© Poort ginds weggewischt.

Maar als we door die Poort der andere wereld zijn ingegaan, dan zullen we wéten, beter dan nu: God was de ééne, dien men. o hh © w e g e - 1 ij k heet. En bij Hem daarboven, daar is de tijd w©l weg, ©n de poort©n gaan ©r wel niet dicht, ©n men kan ze dus Poort-van-niet-Poort noemen, ©n men ke©rt er w©l eeuwig terug tot daar, van waar men kwam. En in zooverre is de Poort ©r ook Niet-Poort, de weg ook niet-w©g, het werken ook niet-werken.

Maar ook ginds zal nog blijven de Groot© T'egenstelling, zonder smart, zonder scheiding: de Maker en het maaksel, en God ©n mensch, en de Man, die zegt tot de bruid: gij zijt mijn vrouw.

Want het schema van dezen kosmos gaat voorbij.

Maar het schema van zijn grondwet niet. Wie kent i©ts schrikk©lijk©rs, ©n iets vertroostenders (voor een verloste) dan: de WET? Gods grondwet ?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen