Overdracht van het Rectoraat.

Amsterdam, 26 October 1900.

Laatstleden Zaterdag had in den Werkenden Stand te Amsterdam de overdracht van het Rectoraat aan Prof. Dr. Woltjer plaats.

De Rector, Prof. Mr. Fabius, deed deze overdracht voorafgaan door het houden van een redevoering over: Schuld en straf, waarvan dit verslag werd gegeven:

Spreker begon met in eene inleiding te wijzen op de noodzakelijkheid van naar beginselen te vragen; bepaaldelijk is dit thans noodig op het gebied van het strafrecht, waar eene richting zoekt binnen te dringen, die alle schuld loochent, en het begrip van itraf doet verloren gaan; waarom hij spreken wilde over Schuld en Straf.

Van schuld wil men niet weten. Met blijdschap werd begroet de crimineel-anthropologische school, die de oorzaak van het misdrijf zoekt in het organisme. Ook de sociologische richting loochent schuld, daar zij in de omgevin de bron zoekt van het kwaad.

Begrijpelijk is bij dit niet willen weten van schuld dat het determinisme zeer verbreid is Spreker ontleedde de pogingen, gedaan om determinisme en schuld te verzoenen, waarvan de onhoudbaarheid in het licht stelde.

Voorts wees hij er op, dat men het rekenen met schuld ; Ook poogt te bestrijden door voor te stellen alsof zij, die het schuldbegrip willen behouden, bedoelen in de straf zuiver en alleen de subjectieve schuld uit te drukken. Ofwel doo het rekenen met schuld als farizaeïsme af te schilderen.

Wijl het begrip van schuld moet vallen, wordt ook de toerekeningsvatbaarheid geloochen Spreker wees daarbij er op, hoe dikwijls, als schijnbaar dit begrip wordt laewaard, inderdaad aan dezen term geheel andere beteekenis gegeven wordt.

Eveneens wordt het begrip van verantwoor delijkheid uit het strafrecht weggedrongen, hetzij men haar ontkent, of althans daarmee niet rekenen wil. Besproken werden de begrippen van verantivoordelijkheid voor het zijn; objectie en maatschappelijke verantwoordelijkheid, di men in plaats wil stellen van de zedelijke verantwoordelijkheid voor de daad.

Het meest radicale middel om de schuld te loochenen, is de ontkenning van het kwaad. Spreker wees met name er op, hoe dit is gedaan door Lombroso in Le Crime en door Albrecht op het crimineel-anthropologisch Con gres te Rome. Zij komen zelfs tot verheerlijking van de boosheid, op de meest oppervlakkige wijze.

Wijl men van schuld niet weten wil, wordt het begrip der vergelding op verschillende wijze bestreden en moet ook het begrip van straf vervallen, als een wegens toerekenbaar kwaa verdiend en opgelegd leed.

Spreker ging na, hoe het begrip van straf reeds lang ontbreekt; wordt gemist in de theorie van Von Feuerbach, van VanGrolman, van Welcker, van Schulze, van Martin, van Hegel; ook in de verbeteringstheorie. En zoo eveneens in de heden ten dage zoo verbreide theorie van bescherming van de maatschappij.

Spreker deed uitkomen, hoe ook door de voorstanders van die beschouwing meer en meer erkend wordt dat de maatregelen tot dat doel geen straf zijn.

Voor die maatregelen wordt dan ook door de meesten in plaats van in schuld, in gevaarlijkheid de basis gezocht. En daarbij valschelijk voorgesteld, alsof de tegenstanders alleen met het misdrijf zouden rekenen en niet met den mensch.

Spreker ging na de consequentiën, waarto komen moet, wie eigenlijk straft niet om de ge­ , pleegde daad, maar om de gevaarlijkheid, en d dit moet leiden tot geheele omverwerping van het strafrecht.

Ook van recht is in deze theorie eigenlijk geen sprake meer. Het belang van staat of maatschappij wordt de eenige grond van de straf, wat inderdaad staatsabsolutisme is.

De strafrechtwetenscha'^ wordt op deze wijz deel der sociologie. Ja, de gansche rechtsweten schap gaat te loor met de beschouwing van den mensch bloot als lid der maatschappij.

Spreker eindigde met de verklaring, dat de hedendaagsche criminalistische beschouwingen in hoofdzaak reeds verkondigd zijn in het eind der vorige eeuw, en niet veel anders zijn dan vereeniging van twee of meer relatieve theoriën.

Spreker eindigde met er op te wijzen, hoe de ontkenning van schuld zich aanstonds na den val in het Paradijs geopenbaard heeft; dat juist de Gereformeerde het best in staat is de criminaliteit te begrijpen door eenerzijdz zee degelijk met den invloed van vleesch, en bloed wereld te rekenen, maar daarnaast de schuld ten volle te handhaven. Ja te leeren, dat de mensch, wel verre van de omgeving te mogen aanklagen, zelf de schuld der omgeving draagt, wijl het schepsel niet gewillig, maar om zijnentmille der ijdelheid onderworpen is.

Een strafrecht zonder schuld bedreigt het leven in het heiligste. Het verhardt den mensch tegenover zijnen God, gelijk het strafrecht, op schuld gebouwd, een prediking is, dieheenwijst op het recht des Heeren, wiens toorn tegen de zonde zoo groot is, dat Hij die, eer Hij ze ongestraft liet blijven, aan Zijnen lieven Zoon Jezus Christus met den bitteren en smadelijken dood des kruises gestraft heeft.

Opdat een iegelijk, die in Hem gelooft, niet verderve, maar het eeuwige leven hebbe.

Na de mededeeling der fata droeg spreker de rectorale waardigheid aan zijn opvolger Prof. Woltjer over.

Het onderwerp kon moeielijk actueeler zijn. Het sloot zich aan bij de debatten in de Tweede Kamer over de jongste juridische wetsontwerpen, en wees met aangrijpenden ernst op den ommekeer, dien we almeer in geheel het strafrecht tegemoet gaan.

Rijk was daarbij het overzicht van de velerlei theorieën, die waren uitgedacht, om b het begrip van schuld en straf met de naturalistisch-Deterministischeovertuigingen, die vooral met de JEvolutie-theorie opkwamen, te vereenigen, en niet minder rijk de aanwijzing, hoe, toen dit bleek ondoenlijk v te zijn, in wilde koudheid alle zedelijke k verantwoordelijkheid van den misdadiger geloochend werd. Nu eens scherp, dan d aangrijpend-ernstig, en dan weer op sati­ r rieke wijze werd de onzinnigheid van heel dit pogen aan de kaak gesteld. En eindelijk in een roerend slot de kloeke uitspraak van Gods Woord hiertegenover geplaatst, als alleen geschikt om het menschelijk besef te bevredigen.

Reeds deze uiteenzetting en critiek nam, bij snel lezen, twee en een half uur in beslag, zoodat er niet aan gedacht kon worden, om nu ook uit de Gereformeerde beginselen de door ons te belijden theorie van het strafrecht thctisch hiertegenover te stellen. Dat houden we dus nog te goed.

Want metterdaad, juist op het gebied van het strafrecht, is voor de uitwerking der Gereformeerde beginselen een schoone en ernstige taak weggelegd.

Met name toch op dit terrein hebben we oude rechten. Zij slechts herinnerd aan „Den gefraedestineerden dief, " om op eenmaal in te doen zien, hoe deze zelfde strijd hier te lande reeds vóór drie eeuwen gestreden is.

En dat kon niet anders. Onze belijdenis toch van de vastheid van het Raadsbesluit, niet alleen voor de goede, maar ook voor de booze daden, is, zij het ook op averechtsche wijze, tegenover het Arminianisme van voorheen, door het Deter­ g minisme onzer dagen in het gelijk gesteld.

Het verschil echter tusschen Praedestinatie . en Determinisme schuilt juist daarin, dat onze vaderen naast de Praedestinatie het hij zedelijk leven onaangetast lieten, terwijl het Determinisme der nieuwere wijsbegeerte dat juist teniet doet.

Van tweeen één dan ook. Men zal óf tot de Gereformeerde Dogmatiek en Ethiek moeten terugkeeren, oftewel alle toereken­ r baarheid loochenen moeten.

Minder dan ooit kan in onze dagen de valsche leer van den vrijen Arminiaanschen d. wil zich staande houden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen