De verflauwing der grenzen - pagina 11

9 o verwaardig. Ik ga u daarbij aantoonen, eerst, dat inderdaad de geest onzer eeuw hiertoe neigt; dan, wat gevaren dit 1 na zich dreigt te sleepen; ten slotte, wat weerstand hier te bieden valt. *

\ Ik wensch niet gerangschikt te worden onder hen, die van ' het Pantheïsme, onder eiken vorm, enkel kwaad spreken. Reeds om het scherp geteekend verschil tusschen onze eeuw en de eeuw, die haar voorafging, mag ik dit niet. Toen deftig-koud Deïsme; een Rationalisme, dat den geest verdori-en deed; allerwegen conventioneele gemaaktheid; een samenleving als in de wachtkamer van een lijkenhuis; onbezield en gespeend aan alle ideaal. En daarvoor thans in plaats een eeuw vol gloed en veerkracht; een koken en gisten van alle elementen der saamleving; een alles aargJurven met een krachtsontwikkeI ling die u verbaast. Stond mij dan ook de keus tusschen het i bevroren Deïsme, dat u ten slotte het bloed in de aderen uwer ; ziel doet verstijven, en het smeltend Pantheïsme, dat te midden eener tropische weelde u iets van zijn eigen wellust in de ziel doet trillen, er zou geen aarzeling voor mij mogelijk zijn i6). In Indië zou ik Buddhist zijn geweest, allicht de Vedanta hebben geprezen 17). In China had ik het stelsel van Lao-tsé boven dat van Kong-tsé verkoren 18). En in Japan keerde ik mij van het officieele Shintoïsme af, om het lijden der verdrukte Buddha-priesters te deelen 19). Want vergeet niet, de diepste trek in het Pantheïsme is een valsche liefde, het zij zoo, een liefde die de gestelde grenzen overschrijdt, maar ook onder . dien valschen, dien ongerechtigen vorm, is het dan toch uit den drang der liefde \ geboren. Het stoot niet af, maar trekt aan. Vereenigen en 1 niet scheiden is zijn toeleg. Noem het geestelijk overspel, maar dan toch overspel uit toeneiging, uit heimwee, uit den pathos der sympathie. Immers alle Pantheïsme is als godsdienstig Pantheïsme geboren; eerst daarna is het in een philosophisch stelsel gekristalliseerd; en eerst bij zijn ontaardende doorwerking richt het zijn practische verwoesting in het leven aan 20). De ziel zoekt haar God, en als ze nu het licht

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen