Persoonlijkheid en Gemeenschap.

Het is thans de tijd van het „sociale". De gemeenschap doet met alle kracht haar rechten gelden, en het leven' wordt hoe langer hoe rnieer sociaal gestempeld. Het belang van den enkeling wijkt in de schaduw. De eischen van het g«heol treden in het volle licht. Alles beweegt zich om het massale en gemeenschappelijke, oml het heil van allen en den Moeflélr^'éltïjigmscih^ ling gaat schuil achter de organisatie, die in samenspanning van vele. krachten en in coinbinatie van gelijke belangen, doet wat de eene alleen niet doen kan.

Aan dien socialen drang ontkomt niemand. Men kan over dit streven onlevneden zijn, en zich tegen vakbond en belangenorganisaties verzetten; men kan eerst op 'zicihzelf Avillen blij's^ea staan en voor de solidariteiilsgedadhte niets • gevoelen, doch wanneer inien niet op zij wensdht geworpen te worden, moet men tenslotte Hieiedoein en z'n tol betalen aan .de sociale eischen van onzea in bet teeken van hel sociale leven staanden tijd.

Die toespitsing der gemeenschap sgedachte veirbaast ons niet. Zij) is de verklaarbare reacitie togen het liberalistische systeem', dat htet individualisme ten troon heeft verheven, en het onvermijdelijk verzet tegen de gedachyeen praktijk' der Manchesteïschool. Deze school van Cobden, Bright, Bówrihg e.a. heeft het maatschappelijk leiven willen haséaren op den grondslag van privaat grondbezit en privaat product, van vrij' contract en vrije conciu"rontie, en zij heeft tegenover den eisch van het sociale de rechten van den individu geproclameerd, die eigenlijk neerkomen op het recht van den sterkste. Zij' was van meening, dajl de enkelingen den strijd om het bestaan, zoo hard en zoo ver als ze maar wilden, konden en mochten voeren, en zij heeft allen nadruk gelegd op het parool: Laissez faire, laissez: aller! d. i.: laat alles maar begaan, en laat vooral de staat het strevien en. den arbeid der individuen niet bemöeilijten, doch hun allen volle vrijheid geven.

Niet, dat de staat zicih geheel nicest taragtrekk'ett. Neen, hij had te waken voor den persoonlijken eigendoln en de persoonlijke vrijheid; hij' had te zorgen, dat de eenling 'vriji bleef om' op oeconomisch terrein te doen wait hij! wilde', - en wanneer deze taak door den staat volbracht was, had hij' zijn „schuldigkeit gethan" én kon de staat heengaan. De handelaar kon nu veirder koopen en verkoopen, loon vragen en winst mafcen naar zijn welgevallen, en hij kende sleets één begeerte, en deze was vrij' te zijn.

Dit individualisme heeft in de negentiende öeuw de sociale politiek van het liberalisme beheeirscht, en z.g.n, in naam van de vrijheid en van de rechten van den mensch is de autonomie van den individu verheerlijkt. Gevolg van dit aan egoïsmie; lijdende stelsel is geweest, dat dei krankheid van het maatschappelijk Hchaam, in erge mate is toegeno'men, en dit individualisme is wel een der hoofdoorzaken van de sociale kwestie. De bekende hoogleeraar Paulssen van Berlijn heeft in. zijn Ethiek dit duidelijk in het licht gesteld, en in zijn beschrijving van „das social-polit. Program' des Liberalismus", de schuld der zi.g.n. klassieke school overtuigeina aangetoond..

Tegen deze richting moest Verzet komien. De readtie kon "niet uitblijVen, en zij' is uitgebroken in de machtige beweging van het socialisme, dat zich met nieuwe idealen en bitteren haat tegen het bestaande, op het kapitalistisch stelsel geworpen heeft, om het, indien het kon, te verplatfcere'n onder zijh machtigen aanval. Dat socialisme heeft zich tegen de autonomie van hel individueele gekeerd. Het heeft de rechten der gemieenschap meer op den voorgrond geplaatst. Hel heeft geeischt de socialisatie van grond en productiomid-

delen en de grootst mbgelijbe bepterkmg van privaat bezit. Het heeft geleeraard, dat de vrucjht van den arbeid niet m'ag; zij^i voor den enfeling, die zijn schatten ophoopt en zijn kapitaal vermeerdert, zoodat de een alles en de ander niets heieftj maar .alles wat gearbeid wordt konie aan de gemeenschap en alle product is voor den staat, die het leven van allen verzorg't, en waaraan het belang van de persoonlijkheid onderworpen ïs. -

Hier praedomineert het sociale. De massa, het geheel is alleig. De gemeenschap eisoht allen op.

De organisatie beslist, en achlér de verantwoordelijkheid dier velen, die toch eigienlijk' naar het woord van Sloteroaker de Bjniyne geen verantwoordelijkheid is, gaat het persoonlijke schuil. He: t indiTJdueele lost zich in het sociale op, èti van die heerschappij dex gemieensohap verwacht de communist een heerlijke toekomst.

Onder den invloed van die sociale stuwkracht is het m^aatschappelijk leven in de laatste! jaren gekomen, en het valt niet tó loochenen, dat in dezen omkeer, afgedacht van dei socialistischte beginselen, veel goeds schuilt. De leuz.e: ben ik mijns broeders hoeder? is min of moei tot ziwijlgen gebracht, en de gemeenschapszin is meter ontwaakt. De eisch der solidariteit is beter verstaan, en ook in onze christelijke kringen is het besef levendig geworden, dat we niet alleen voor onszelf maar ook voor elkander hebben te leven. Niet, dat A& z'e) ontwaking enkel en aUeen jeien vrucht is van het socialisme! De ware belijders der christelijke be^ ginselen, en de voorvechters in dbn christe]ijken strijd hebben reeds lang vóór het socialism's opkwam, tegen de liberalistische prakitijklein den kamp aangebonden, en het individualisme op grond deir Schrift bestreden. Maar toch moet eerlijkheidshalve toegegeven, dat de opbloei der chrisbelijk-socialei acitie ook samenhangt met de opkoln'st van het socialismie, omdat door de belij'ders van Christus gevoeld werd, dat dit terrein niet mocht, overgelaten worden aan de aanhangers van het Marxisme.

Echter in dit sociale ligt ook een gevaar.

De sociale stemming der laatste tijden, die het heil van allen bedoelt en den bloei der gemeenschap met alle kracht vooropstelt, heeft ook haar schaduwzijden en kan in haar'openbaring in organisatie en massale actie een bedenkelijk karakter aanne men. Hier is het gevaar van de verwaarloozing der enkelingen. Hier wordt de persoonlijkheid zoo licht aan de gemeenschap opgeofferd. Hier lijden de rechten van den individu gemakkelijk schade. Hier wijkt de persoonlijke verantwoordelijkheid geheel in de schaduw. Hier wordt het-individueele licht geknakt en verdrukt, en dat deze ge^varen 'niet denkbeeldi, g zijh, bewijst höt socialisme.

Dit stelsel wil de solidariteit. Het predikt het welzijn van de g'emieenschap, maar daarvoor moet dan ook tenslotte alle persoonlijk belang wijken. De enkeling heeft geen rechten meer. De massa beslist. De organisatie geeft den toon aan, de eenling heeft slechts blindelings te volgen, en in den toekomststaat zal de zorg en het verantwoordelijkheidsbesef voor ieder persoonlijk geheel teniet gaan. De staat zorgt voor allen. De gemeenschap neemt all© lasten op zich. Zij regelt het leven en draagt de verantwoordelijkheid, maar daarmede is tegelijk de vrijheid van den individu ten offer gebracht, en zijn eigen sfeer, waarin hij' zich kan bewegen, tot het minimale beperkt.

Voor dit gevaar mogen we onze oogen niet sluiten. In onze dagen, die in het teeken van het soeiale staan, mag deze scihaduwzijde niet over 't hoofd worden gezien of voorbijgegaan, maar we hebben te waken, dat in den ijver voor het welzijn van de gemeenschap de persoonlijke rechten, die ieder mensch heeft in den kring, waarin. God hem stelde, niet in hel gedrang komen. Sociale wetgeving is uitnemend en sociale organisatie is toe te juichen, mits nimmer te kort worde gedaan aan het individueele belang, dat naast het gemeenschappelijke moet erkend, gewaardeerd en gehandhaafd.

Hierin is de solidariteit beperkt. Deze eischt voorzeker samienwórstelen en samendragen, sanienstreven en samenzoeben, .samenwerken en samen willen, maar nooit mag vergeten worden, in welke sociale actie ook, dat Groi ons niet alleen in bond en gemeenschap met ©Ikan-ler, maar ook als enkelingen, met eigen leven en vrijheid heeft geschapen.

Die harmonie is alleen in het christendom vinden. te

Het christelijk geloof is én individueel én sociaal, en keert zich zoowel tegen de verheerlijking der massa ten koste van den enkeling, als tegen het egoïsme, dat het algemeen belang uit het oog verliest en alleen met individueel welzijn rekent. Het is sociaal, want het belijdt, dat God uit eenen bloede het gansche mehschelijke geslacht geschapen hei^ft, en het is individueel, want hel sJelt iederen mensch persoonlijk voor God. Het is sociaal want het erkent: Hebben wij niet allen één Vader; heeft niet één God ons geschapen? en het is individueel, want: er is blijdschap over een zondaar, die zich bekeart Het is sociaal, want het leert ons bidden: Geef ons heden ons dagelijksch brood, en het is individueel, want het gaat om persoonlijk geloof en persoonlijke bekeering, en onze persobhlijfe verhouding tegenover 's Heeren wet.

Die beide moeten wij' als Christenen kennen. Het is helaas dikwerf anders.

Wij verloopen menigmaal in het niassale of in individualisme. Vooral in het laatste. Dat gevaar is het grootste. Vele belijtiers vreezfen, dat in dat sociale, in dat vele, in het drukke der gtemteenschap de ziel verschrompelt en teveel in het stoffelijke opgaat. En er zijn er ook, die zooveel oog hebben voor het sociale, dat ze den enkeling vergeten, en de' waarde der eene ziel en van den eenen mensch niet voldoende recht doen wedervaren.

Laten we ons voor beide uitersten wachten. Leggen we tegenover de individualistisöh-aaiigelegde naturen allen nadruk op den eisch der solidariteit, die ook hen verplicht huns broeders hoeder ^te zijn, en ook' hen roept tot de worsteling voor hel welzijn der gem'eenschap. Maar zij er tevens in de sociale streving onzer dagen waardeering; voor de persoonlijkheid en de individueele rechten, die God zelf aan den mtensch geschonken heeft.

Dit kan gesohieden, als we ware christenen zijn. „Echt christendom; heeft Prof. Slotemaker de Bruine gezegd, maakt individualist, het maakt ook sociaal. Naarmate het meer sociaal m'aafct, zal het meer dringen tot individualiteit. Naarmate het meer individueel doet leven, ^jal het drijven tot het pogen, om zulk leven aller deelt^ doen zijh, d. i. zal het sociaal doen worden".

Zijn we zulke christenen? Dan oefenen we kracht in dezten bewogen tijid. Dan kunnen we het socialisme met al zijh aanhang weerstaan. Dian zullen we de gemeenschap en haar belang dienen, niaar in haar het eaht-menschélijke van den enkeUng blijven waardeeren, gelijk' God het in Zij'n Woord van ons vraagt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen