Bedrijfsorganisatie ?

IV.

Over het slot vaA M> G er brandy's refelaat wil ik nog enkele opmerkingen maken. De geachte referent komt ten leste tot deze conclusie, da, t het beter is geen stelsel, maar slechts een richting te begeeren, en hij blijft dja.n ook in gebreke om, zij het dan een .proeve vaji oplossing ons aan te bieden. Het eenige, wat h|ij positief kan zeggen is - dit, dat de weg van bedrijfsorgar nisatie hem de beste schijnt, al is het, volgens hem niet mogelijk precies te f'ormuleeren, hoe die organisatie geregeld moet zijn. Zij moet groeien. Zij heeft tijd noodig om zich te ontwikkelen. .Het sociale leven zal zelf wel de lijnen afteekeneu, v/aarlangs 'deze ontwikkeling moet gesdiieden, en zoo waagt Mr Gerbrandy, voorzichtig als hij is, zic'h niet aan de proclajnatie van een „einheitlic'h" stelsel, dat leiden kan tot den socialen vrede. Ik wil hem terstond toegeven, dat dit geweldig moeilijk is. Reeds op staatkundig teiTein is hiet een zware taak, om, wat de afgeleide beginselen betreft, altijd precies en juist aan te geven, hoe do weg loopen moet, doch deze zwaarte krijgt een exponent, als wij aanlanden op het gebied van het maatschappelijk leven. Dat is te zeer aan evoluties onderhevig. De economische - verhoudingen zijn niet constaiUt. H]et bedrijfsleven neemt telkens nieuwe vormen aan, en daarom is elk stelsel, dat aangeprezen wordt, reeds bij voorbaat eenzij'dig en onvolkomen. Dit wil nafuurlijk niet zeggen, dat zuiver principieel geredeneerd, wij geen eeuwige waarheden kemien, die voor het sociale leven gelden. Ongetwijfeld, en ik beihoef ze hier niet te noemen. Doch evenzeer staat vast, dat de Schrift ons geen proeve van economie biedt. Zij is geen handboek voor allerlei theorieën. Uit haar mag niet teveel .worden afgeleid, en in haar zoekt men, tevergeefs^.-naar een model-organisatie voor het sociale leven.

Wat dan?

Wij moeten toch zoeken!

Zeker, en ook bij het licht van Gods Woord, maar zóó, dat wij door het licht der onveranderlijke waarheden geleid, en rekenende met wat de werkelijkheid ons zegt, in de nauwste aansluiting aan het leven van onzen tijd en de behoeften van het sociale leven van onze dagen, zinnen en peinzen op het beste middel en den meest zuiveren vorm van organisatie. Wij moeten aan het werk. Wij zullen Gods recht zoeken. Voor geen arbeid mogen wij terugdeinzen. Maar vatten wij zoo onze taak op, dan vloeit daaruit voort, dat elke tijd en elke nieuwe 'toestand vervorming 'kan eischen. De patriarchale verhoudingen zijn in het groot-bedrijf niet meer mogelijk. Men mag geen ornedelijke eischen stellen. En daarom wachte men zich voor onveranderlijke .stelsels en eeuwige edicten.

Een ding staat echter wel vast. •

Als ik goed lees moet Mr Gerbrandy niets hebben van de tegenwoordige vakorganisatie, en acht hij dien weg niet gewensdht. Niet, dat hij de vakbeweging zou veroordeelen en verwerpen als „zondig" en wat 'dies meer zij. Niet, dat O'p zijn standpunt het voor een christen ongeoorloofd is zich aan deze actie te geven, want hij zal, evenals wij allen, gaarne erkennen, dat door den drang der omstandigheden en het proces in het bedrijfsleven de vakorganisatie voor onze dhristenwerklieden noodzakelijk is geworden. De sociale strijd in principiëelen zin, d.i. de worsteling tegen het marxisme, drong hen ertoe zich te vereenigen, en de sociale wetgeving heeft nog meer in deze richting gestuurd. Maar een andere vraag is, of deze vorm van organisatie, of de vakbeweging op zichzelf de meest welkome is. En dan meen ik, dat Mr Gerbrandy, vooral op het voetspoor van Ds Sikkel, deze wijze van organisatie niet prefereert, en haar gaarne door een ander zag vervangen.

Daarin staat hij onder ons zeker niet alleen.

Iemand als Dr Nederbragt b.v. wil ook dien weg uit.

Hij heeft het in zijn bekende proeve over „heusche. vakvereenigingen, die voor het belang van het vak zelf opkomen", i) en hij spreek't daarmede uit, dat de tegenwoordige vakorganisatie dien naam eigenlijk niet waard is. Eigenlijk hetzelfde, wat Sikkel reeds jaren geleden beweerde, toen hij; 67 gelijk in een der vorige a, rtikelen is uiteengezet, allen nadruk legde op de onderneming als een organisme. En... er schuilt groote waarheid in deze bezwaren. AI ben ik het geheel oneens met de bewering van Dr Nederbragt, dat in de organisaties van arbeiders de lotsverbetering niet een der hoofdzaken mag wezen, omdat voor mij het waarachtige, zuivere streven naar lotsverbe.tering een eisch is van het zesde gebod, toch voel ik veel voor zijn oproep'^tot „terugkeer .tot de zuivere vakvereeniging, dat is tot de vereeniging van vaklieden, die hun vak omhoog trachten te brengen en hun Vakarbeid trachten te verbeteren" 2). Maar dit karakter draagt de tegenwoordige vakorganisatie niet. Zij bemoeit zich. óf in 't geheel niet, óf zeer weinig met het eigenlijke vak. Zij houdt zich alleen bezig met de practische regeling van de arbeidsvoorwaarden. Zij vindt haar doel in het streven naar of bestendigen van verbeterde loon-en arbeidsduurregelingen, en zij is daardoor van e e n z ij d i g h e i d niet vrij gebleven. • Dilzelfdo geldt ook van de patroonsvereenigingen. Ook daar is een soms exclusieve behartiging van eigenbelangen. Ook daar worden alle krachten ingespannen voor positieversterking. Men mag hiervan der arbeiders-organisaties geen verwijt maken, alsof de werkgevers vrijuit gaan, want begeerte heeft in onzen tijd allen aangeraakt, dooh juist door die. tweeërlei eenzijdigheid ligt het gevaar van klassenstrijd, zij het verkapfe klassenstrijd, aan de deur onzer sociale actie. Ik weet wel, dat geen onzer dit wil, maar of wij van beide kanten onzen weg altijd zuiver gehouden hebben, is voor mij een vraag, die ik niet bevestigend durf te beantwoorden. Daarom nu juich ik een anderen weg va.n vakorganisatie toe. De vakvereeniging is mij te weinig vakorganisatie in den waren zin van het woord, en ik voorzie hoe langer hoe meer, dat, hoe sterk wij er tegen strijden, ook ten onzent de partijen steeds scherper tegenover elkaar komen te staan. Dit neemt niet weg, diat ik, zoolang de uitnemender weg niet is gevonden of gebaand, onze christelijke vak'actie gaarne steun, en zelfs met alle kracht tot steun aan deze beweging opwek'.

Nu nog iets.

Dezer dagen kon men gende bericht lezen: in de bladen het vol*

Een'open brief. — De heer Joh. Dozy, . to Naarden, zendt een open brief aan don Bond van Christelijke Drukkerspatroons in Nederland, waarin hij er tegen opkomt, dat óók de Christelijke. patroons medewerken aan de dooir de organisatie tegen hem, ongeorganiseerde, genomen maatregelen. De schrijver oordeelt, dat men hem niei straffen mag, omdat hij er een andere meening op naho'udt dan de georganiseerde heeren; hij' wensclit vrij' te wezen en die wensch Avordt niet toegelaten; men vermoordt zijn zaak; tracht haar althans te vermoorden. Hij' doet een beroep op de Chiistelijkp patroons, om niet mee te doen aan • de verkorting van zijn vrijheid.

„Het m.erkteefcen van het b'eest uit den afgrond, zonder hetwelk niemand ZEÜ mogen koopen of verkoopen (Openb. 13:11—Ifi), mag, kan en wil ik nie't dragen", dus eindijglt hij zijn schrijven.

Hier nu krijgen wij te doen met de vraag van de organisatie, het georganiseerd overleg, het collectief arbeidscontract etc. De heer Dozy heeft zich blijkbaar bij de organisatie niet aangesloten; is wellicht principieel tegen de organisatie, en ondervindt nu wegens zijn afzonderlijke houding last en nadeel. Daarover straks, doch eerst een enkel woord naar aanleiding van den aangeihaalden tekst Openbaring 13:11. M. i. doet de heer Dozy geheel verkeerd zich op dit Schriftwoord te beroepen. Hij vereenzelvigt het teeken van hei beest met het lidmaatschap eener sociale organisatie, en daajvoor mist hij alle bewijs. Dat is Zoeklicht-exegese, die zich wijzigt, naarmate de. omstandigheden wisselen. Hier is trouwens van: ets anders sprake, en wel van den geest van den antichrist, die hoe langer hoe meer merkbaar wordt. Het beest, dat uit 'de aarde opkomt, geeft den zijnen een teeken, evenals de christenen het teeken des doops ontvangen. Wat dat teeken 'is, weten wij niet, doch wel zegt Johannes ons, 'dat dit symbool grooten invloed oefent; in het sociale leven. De aanbrdders van het beest zullen., zich zoo sterk vereenigen, dat zij den belijders van den Christus het maatschappelijk leven schier onmogelijk maken.

Dit staat dus los van de christelijke organisaties.

Indien het slaat opi vereenigingen, dan op bepaald-onchri s telij ke.

Op dezulke, die den strijd voeren tegen het evangelie Gods.

En deze organisaties zullen de gemeente des Heeren zooveel mogelijk verdrukken, gelijk nu reeds, geschiedt. „Reken er med'^, zoo schrijft Dr de Moor, dat ook nu de Boozo aan de geloovigen het leven nauwelijks mogelijk' maakt, door hen zooveel mogelijk te hinderen in hun maatsohaippelijk bestaan. Neem slechts het voorbeeld van de Zondagsheiliging, en ge verstaat dit aanstonds. In vele zaken is het bijkans onmo'gelijk h^t brood te verdienen voor degenen, die a, an het 4e gebod de hand wenschen tigtl'-|spi^den. Of denk eraan,

hoe menigmaal gezegd wordt, dat iemand, die consciëntieus naar Gods Woord wil handelen, on-• mogelijk .zaken kan drijven. En houd dan voorts in het oog, hoe de tegenwoordige tijdsomstoitidigheden de toekomst, welïc'e in onzen tekst geteekend, en in de genoemde verschijnselen reeds voorafgeschaduwd wordt, met rassche schreden doen naderen, nu door de enorm verbeterde verkeersen verbindingsmiddelen, het trustwezen is mogelijk geworden, de syndicaten al meer macht gaan uitoefenen, en boycot en werkstaüdng op groote schaal kunnen toegepast worden. Op. kleinere plaatsen zien we dikwijls, hjoe z.g.n. „fijnen" het brood uit den mond gestooten wordt. Maar zulke op zichzelf staande gevallen zijn slechts voorboden van een toekomst, waarin hiet de algemeene regel zal worden, dat niemand kan k'oopen of verkoopen, dan die het merkteek'en draagt van het Beest" 3).

De heer Dozy late dus zijn verklaring van het beest-teeken los.

Hij zij voorzichtig met zulk een speciale toepassing. " .

Met een gerust hart kan hij zich organiseeren, mits niet-antichristelijk, en zoo er een christelijke vereeniging is, dan alleen bij die. Maar wel heeft hij gelijk, wanneer hij' een lans breek't vooi zijn vrijheid. Hoe sterk ik' ook ijver voor sociale organisatie, omdat ik die zie als een eisöh voor onzen tijd, toch durf ik niemand die organisatie opdringen, en mag niemand gedwongen worden toe te treden. De indivldueele vrijheid blijve gehandhaafd. Men kan b.v. wel den eisch stellen, dat in onze kringen zooveel mogelijk en in de eerste plaats christelijk-georganiseerde arbeiders in dienst worden genomen, maar die eisch mag niet inhouden, dat daarmede niet-georganiseerden fals vanzelf zijn buitengesloten. En zoo is 'het immoreel een niet-georganiseerden patroon te bemoeilijken. Het sociale mag n'immer het individueele te kort doen. Doch wel bedenke de heer ü'ozy dit, dat een orgairisatie als vanzelf voordeelen met zich medebrengt, faciliteiten biedt, priveleges geeft, die een ongeoiganiseerde niet ontvangt. l\Iaar daarvoor draagt de laatste ook niet mee den last, b.v. den financiëelen last, die noodzakelijk aan de organisatie verbonden is.

Zoo' zien wij de bezwaren.

Er is geen vorm, of de grieven komen.

Zeer moeilijk is het den juisten weg te wijzen.

M.i. is die der beddrijfsorganisatie nog de beste, en dan in den zin zooals op het tweede sociaalcongres uitvoerig is uiteengezet door Slotemaker de Bruine en Di emer, en belichaamd is in deze woorden: Door de vakvereenigingen van p a t r o o n s en arbeiders, uit he t leven zelf opgekomen, dienen in de particuliere bedrijfswereld de arbeidsvoorwaarden op den grondslag van de collectieve arbeidsovereenkomst te worden Vastgelegd. De collectieve arbeidsovereenkomst, uitgebouwd tot bedrijfsorganisatie, bevord e r t d e n s o c i a 1 e n V r e d e, d O: e t d e n a r b e i-der-belang hebben bij een goede functioneering van het bedrijfsleven, kan de welvaart van patroon.en arbeider op hooger peil brengen, zoomede een krachtigen steun bieden aan de Overheid bij het treffen vain' sociale maatregelen.

1) Proève etc. blz. 160.

2) Proeve elc. blz. 159.

') De hemel geopend I, blz. 257.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen