Is Europeesche Federatievorming raadzaam ?

(IV)

Het gevolg hiervan was, dat het Amerikaansche volk als geheel zich slechts op een humanistische, althans ongeestelijke, wijze kon uitspreken, en dat omgekeerd dit gebrek aan gemeenschappelijke geestelijke waarden weer terugwerkte op den individueelen Amerikaan en bevorder ijk was voor zijn materialisme. Als men sprak over de vrijheid, bedoelde men eigenlek niet meer de vrijheid om van Christus' Koningschap te getuigen, maar vooral: de vrijheid om een comfortabel leven te leiden.

In dien tijd ontstonden de moeilijkheden niet Engeland. Vele Amerikanen in de Britsche koloniën wilden vrijheid van belasting aan het moederland, hetgeen Engeland slechts schoorvoetend toestond. In het jaar 1773 ontstonden daardoor belastingopstootjes in hetzelfde Massachusetts, dat door de pilgrimfathers was gesticht. Degenen, die de ongeregeldheden hadden bevorderd of er aan hadden deelgenomen, genoten de algemeene sympathie. In de koloniën, ' waar het kerkelijke independentisme was ingeburgerd, was men voor het politieke independentisme snel te vinden. Met de Engelsche tegenmaatregelen namen velen geen genoegen, zoodat afgevaardigden werden gezonden naar een algemeen congres in Philadelphia. Dit zond een petitie naar Engeland, die door den koning werd geweigerd, omdat het congres feitelijk een particuliere insteiling was. Daarna benoemde het congres den bekwamen en zedelijk hoogstaanden George Washington, die tot de Quakers behoorde, tot opperbevelhebber der Amerikaansche militie; het kwam tot gewapende botsingen met de koninklijke troepen en op 4 Juli 1776 riep het congres de onafhankelijkheid der 13 Britsche koloniën uit.

De politieke grondslagen van het staatsstuk, waarbij deze onafhankelijkheid werd verklaard, zijn voornamelijk ontleend aan Locke, die door velen als één der voorloopers van J. J. Rousseau en andere philosophen van de Fransohe - revolutie wordt beschouwd. In de verklaring wordt o.m. gezegd:

„Wij beschouwen het als vanzelfsprekende waarheden, dat alle menschen gelijk geschapen zijn, dat zij van hun Schepper zekere onvervreemdbare rechten hebben ontvangen, dat hiertoe behooreu het leven, de vrijheid en het streven naar geluk; dat ter verzekering van deze rechten de regeeringen onder de menschen zijn ingesteld, en dat zij hun rechtmatige macht slechts ontleeuen aan de toestemming van hen, die geregeerd worden — dat steeds, wanneer eenlge vorm van regeering verderfelijk is voor deze doeleinden, het volk het recht bezit deze te veranderen of af te schaffen en een nieuwe regeering in te richten, die gegrondvest wordt op die principes, en die haar machten in zulk een vorm zal organiseeren, als het volk het meest geschikt lijkt om zijn veiligheid en geluk te verwezenlijken"; Nog steeds is de Onafhankelijkheidsverklaring den grondslag van het Amerikaansche politieke bestel, en daarom heeft zij in Amerika een zeer groot gezag. Wie spreekt over een Atlantische statengemeenschap, dient zich de beteekenis hiervrn ter dego li te vragen. Het is zeer moeilijk denkbaar, dat er thans een Atlantische statengemeenschap tot stand komt, waarin Amerika is opgenomen, en waarvan de politieke organisatie zoodanig zou zijn opgezet, dat ze niet strookt met deze Onafhankelijkheidsverklaring.

Deze kwestie is voor de Christenen in Europa van groot practisch belang, omdat ieder handvest van vereenigde landen, dat „den christelijken godsdienst" als uitgangspunt Van de samenwerkende volken zou erkennen, zelfs reeds door deze vage terminologie in conflict met de Amerikaansche verklaring zou komen. Wij gelooven daarom, dat de groote waardeering die Amerika verdient als bestrijder van het Stalinisme, de menschen niet mag weerhouden om te zien, dat de Amerikaansche Onafhankehjkheidsverklaring in een voornaam punt mistast. Zij bevestigt n.l. de terugdringing van den godsdienst uit de publieke zaak, en stelt daarvoor in de plaats het „streven naar geluk" van de menschen. In overeenstemming hiermee bepaalt de Amerikaansche grondwet, dat het Congres geen enkele wet mag maken, waarin van de godsdientige overtuiging der betrokkenen wordt uitgegaan. De practische gevolgen van een dergelijke staatsregeling zijn duidelijk, als men bedenkt, dat zelfs George Washington bij de onderhandelingen van den jongen Amerikaanschen staat met Tripolis toeliet, dat ronduit verklaard werd, dat „de regeering der Vereenigde Staten in geenen deele gegrondvest is op den christelijken godsdienst".

Het is begrijpelijk, dat de in godsdienstig opzicht onverschilligen, en ook zij, wier overtuiging het is, dat de godsdienst een te persoonlijke aangelegenheid is om in de publieke zaak te vermelden, deze staatsregeling een zeer gelukkige achten. Maar ze gaat rechtstreeks in tegen ieder confessioneel geloof, waarbij de dienst aan God wel degelijk door objectieve, beschrijfbare, normen in een accoord van gemeenschap is te vermelden.

Er was wel oppositie tegen den oorlog met Engeland. Naar schatting van John Adams, den voornaamsten afgevaardigde van Massachusetts, was ongeveer een derde deel der bevolking voor den oorlog met Engeland, een derde deel er tegen, en een derde deel onverschillig. De leiders der loyalisten werden echter gevangen gezet, of moesten de wijk nemen, zoodat op de toenmalige blanke bevolking van omstreeks 21/2 millioen blanke kolonisten ruim honderdduizend zielen vrijwillig of gedwongen het land verlieten, een uittocht dien men kan vergelijken met die van de Hugenoten uit Frankrijk. Hiermee is niet gezegd, dat de loyalisten den independeiitistischen geest van de Onafhankeüjkheidsverklaring steeds verwierpen. Zeker is, dat de conservatieve elementen, en ook zij die functies ver­ vulden in het Engelsche bestuursapparaat, in vele gevallen de loyalistische zijde kozen. Maar wel lijkt het waarschijnlijk, dat de opstand, en de daarmee gepaard gaande binnenlandsche machtsverschuiving, het independentistische karakter van Amerika hebben versterkt.

Daarmee werd ook het afsüjten van den godsdienst bevorderd en daarbij een levensinstelling, die voornamelijk was gericht op uiterlijk succes. En in Amerika was er inderdaad succes te behalen, dank zij de rijke korenvelden en katoenaanplantingen, die er mogelijk zijn, en dank zij de uitgestrekte bosschen en erts-én kolenlagen. Zonder vooroordeelen, door'mechanisatie en massaproductie heeft men deze ontgonnen. Nu is dat o.i. niet genoeg toe te juichen, evenals de prijzenswaardige wijze waarop men veel van üe verworven rijkdommen besteedt aan menschlievende doeleinden. Maar van een aanwenden van deze middelen en deze resultaten om daarmee den Zoon Gods te loven onrier de menscheTi, - «'indt men bijna niets. Men roemt slechts de democratie. Het kan ook moeilijk anders, daar de gemiddelde Amerikaan er weinig notie van heeft, wat een kerk behoort te zijn.

We hopen hiermede eenigszins den geestelijken achtergrond van de Amerikaansche democratie te hebben blootgelegd. Bij overweging van een zoo ingrijpende zaak als het samengaan van de landen met een Westersche beschaving in een blijvende staatkundige unie is het noodzakelijk niet alleen naar den buitenkant te zien. (We spreken natuurhjk niet van het Atlantisch Pact; dit dient te worden gezien als een tijdelijk militair verbond, waarbij ieder der deelnemers zijn volle politieke zelfstandigheid heeft te bewaren — een staatkundige unie is echter heel iets anders). Daarbij is het niet voldoende om te verklaren, dat Amerika en Nederland beide de democratie beUjden. En zelfs Is het niet voldoende om te wijzen op den gemeenschappelijken „puriteinschen" karaktertrek.' Wil men over het Puritanisme in Amerika en in Nederland spreken, Jaat men dan wel bedenken, dat men dan het Independentisme en de gereformeerde confessie tegenover elkaar stelt. We zullen daarom den invloed, die deze gereformeerde confessie op het staatsbestel heeft, in § 3 nog nader trachten te verklaren.

Natuurlijk kan men de vraag stellen, of de Nederlandsche „Puriteinen" dan niet, juist in het verband van een 'Westersche unie, kunnen probeeren de Amerikaansche „Puriteinen" van hun dwalingen te bekeeren. Zou het niet van een onjuiste schuwheid getuigen, als de confessioneelen en de gereformeerden in Nederland in het Amerikaansche Independentisme een bezwaar zagen voor een samengaan in een staatkundige unie?

Wij gelooven dat hierbij van schuwheid even weinig sprake is als bij de Christen-Ambonneezen, toen dezen zich verzetten tegen de inlijving bij de overwegend mohanunedaansche Republik Indonesia Serikat. In de eerste plaats zijn de krachtsverhoudingen veel te ongeUjk. Genoemde groepen kunnen in een zelfstandig Nederland beter werk verrichten dan in een Nederland, dat door Amerikaansch toedoen een staatkundige unie heeft aangegaan, en waardoor de reusachtige invloed van het Amerikanisme binnen de Nederlandsche grenzen nog verder zou worden verhoogd.

Daarbij komt nog, dat het Independentisme in Amerika niet maar een opvatting is, die min of meer toevallig historisch in het Amerikaansche volk is gegroeid, maar die toch betrekkelijk eenvoudig is te herstellen. Men zou dit misschien van sonunige Europeesche bevolkingsgroepen kunnen zeggen, die zich eveneens op een zeker kerkelijk independentisme laten voorstaan, maar die de maatschappeUjke beteekenis daarvan nog nauwelijks overwogen.

De independentistische gezindheid is bij den gemiddelden Amerikaan echter zeer bewust. Ze maakt hem een besliste tegenstander van iedere confessioneel bepaalde politiek en daarbij den Amerikaanschen patriot bij uitstek. Wie het independentisme in Amerika bestrijdt, zal bemerken dat hij tevens tegen het Amerlkaansche nationalisme strijdt, en zelfs misschien tegen het Amerikaansche streven naar wereldeenheid onder Amerikaansche leiding: .

Daarom willen we dit hoofdstukje met een beschrijving van het Amerikaansche nationalisme besluiten. Dordrecht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen