GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

Het Calvinistisch karakter van den heidelbergschen Catechismus,

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Het Calvinistisch karakter van den heidelbergschen Catechismus,

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

Dr. A. ZAHN.

Frederlk Wilhelm I erkende wel, dat de leer der voorbeschikking echt Gereformeerd is, maar, daar hij, naar zijn praktischen én levendigen aard, naar de sterke neigingen, die in hem leefden, om het leven in ijverigen arbeid door te brengen, een nuchter man was, wiens blik steeds op het reëele gericht was, had hij een afkeer van de praedestinatieleer in zich opgenomen. De strijd der godgeleerden over dit mysterie, de tweespalt daarover, niet alleen in het Evangelische legerkamp, maar ook tusschen Gereformeerden en Gereformeerden, onder welke sommigen streng particularistisch, anderen meer universalistisch waren, zijne bekendheid met de Hollandsche literatuur, waarin de verkiezing zulk een groote rol speelt, hadden hem de praedestinatieleer tegengemaakt. Hij zag (Jaarin eeh^ fatalisme (leer van het noodlot). Calvijn zelf had deze bewering verre afgewezen en het juist in Luther gegispt, dat hij zijne gedachten eens gelijk gesteld had met de noodzakelijkheid van het fatum (noodlot), zooals de heidensche dichteis die geleerd hadden. Frederik Wilhelm, die geen behoefte had aan een dieperen of zelfs speculatieven grondslag voor de theologische leerstukken, keerde zich met kracht af van alle beschouwingen, die hem voorkwamen, een groot gevaar in liaar schoot te verbergen.

In de instructie voor de opvoeding van zijn zoon dd. 13 Augustus 1718, legt hij er den nadruk op, »dat men hem de ware Christelijke leer moet inprenten, welke vooral daarin bestaat, dat Christus voor alle menschen gestorven is, hetwelk de eenige troost is in ons leven." De eerste onderwijzer van Frederik was de hofprediker Andrea, de voorstander van de leer der vrije voorbeschikking, De koning was met Andrea niet tevreden en droeg de godsdienstige opvoeding van Frederik aan den hofprediker Noltenius op. Deze was meer universalistisch getint. Andrea kon daarop tot zijne ontschuldiging zeggen, dat hij met den prins de» verboden leer niet had behandeld, omdat zij voor zijn leeltijd te hoog was. .Wel werd de invloed van Noltenius gebroken door de geheele gedachtenwereld, waarin zich de opvoeder van Frederik, de opgewekte en beminnenswaardige Duhan, bewoog. Deze had zijne philosofische vorming niet alleen van La Croze« een aanhanger van Cartesius, gekregen, maar ook van Naude, een lid van de Academie te Berlijn, die uit Metz gevlucht was. Naude leerde de leer der Goddelijke vrijmacht, ook zooals zij den val van Adam mede insluit. Frederik, van der jeugd af speculatief, kreeg de leer der voorbeschikking lief. Juist het protest des vaders versterkte hem daarin, De vroomheid des vaders, die zich dikwijls aan de tafel op overdreven en smakelooze wijze openbaarde, stiet den zoon terug. De vader wist het: Mijn zoon denkt niet als ik. Is de praedestinatie der Gereformeerde martelaren de zekere troost der genade, die onveranderlijk is, voor den Jeugdigen Frederik werd zij determinisme. Het waren slechts philosophische redeneeringen, die hem er toe brachten. De geniale jongeling had vroeg neiging tot systematisch denken, maar ook tot lichtzinnig spotten met het heilige, als dit namelijk in den wonderlijken vorm van het hof hem tegemoettrad Als zijn v-ader er niet bij was, lachte de spot uit zijn blauwe, schitterende oogen. Zulk een geest kon de praedestinatie slechts als determinisme op-\atten. Het is reeds dikwijls aangetoond, dat al de consequenties, die men uit de praedestinatie als determinisme trekken kan, door Calvijn bestreden zijn. De zekerheid der genademiddelen, de ernstige roeping van velen, het gewicht van dringende vermaningen, de noodzakelijkheid der heiliging, de wandel in vreeze en beven is door Calvijn evengoed geleerd als door de Lutheranen Heeft hij het niet vaak gezegd, dat hem niet het denken, maar alleen de onderwerping aan Gods Woord tot de leer der voorbeschikking geleid heeft ? Men moet aan de gemeente alles zeggen wat geschreven staat. Maar van zulke beperkingen der praedestinatie was Frederik verre af. Hij kon ze aan tafel tegenover zijn vader verdedigen, maar alleen uit lust om tegen te spreken. Met recïit zag de vader daarin een groot gevaar. Zijn onwil toonde hij, toen de kroonprins op de vlucht ging. In Kustrin in de gevangenis moest hij zich onderwerpen aan het onderwijs van den Lutherschen veldprediker Muller. Veertien dagen was hij bij hem, en dagelijks moest hij_zijn vader bericht zenden. In het eerste koninklijk schrijven aan Muller lezen wij: »Gij moet den kroonprins ook cp goede manier duidelijk maken, in welke groote dwaling hij verkeert, wanneer hij gelooft, dat de een tot dit, de ander tot dat gepraedestineerd is; immers zou op die wijze hij, die tot het booze gepraedestineerd was, niets anders dan kwaad kunnen doen en wie tot het goede gepraedestineerd was, niets anders dan goed kunnen doen. Welke dwaling op het punt der zaligheid nog sterker is. Daar ik nu hoop, dat de tegenwoordige omstandigheden hem het hart roeren en week maken zullen, zoodat hij tot betere gedachten komt, geef ik het op u op uw geweten, al het mogelijke te doen, om al deze stukken, vooral de leer der praedestinatie, den kroonprins goed voor te stellen, hem door woorden der Heilige Schrift te overtuigen en de waarheid uwer woorden te bewijzen, en omdat hij een geniale kop is, hem op iedere bedenking kort en met weinig woorden, maar bondig en grondig te antwoorden.

DE GAAY FORTMAN

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 5 februari 1888

De Heraut | 4 Pagina's

Het Calvinistisch karakter van den heidelbergschen Catechismus,

Bekijk de hele uitgave van zondag 5 februari 1888

De Heraut | 4 Pagina's