Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 12

11

waarde beroofd. Maar wel werd het begrijpen van één - allerminst zonder hulpmiddel werkende - functie onder vele verheven tot de tooverstaf die het "innerlijke der natuur" dwong hare schatten aan het licht te brengen. Kennis is dan de inhoud van het oordeel, die omschreven wordt als 'n gemeenschap van begrippen, geactualiseerd door het synthetisch denken. Maar kennen is waarheid-bezitten: zij is systase, niet synthese, wèl toestand, allerminst Akt. De synthese hier bedoeld komt ook niet voor in het kennen, noch in het successief leeren-kennen, maar alleen in de begripsvorming, die verbinding van waarheidsmomenten in een vorm is. Wie de verbinding overbrengt uit het begrijpen tot het kennen moet er toe komèn gevormde waarheid en waarheidsbezit te vereenzelvigen. Daarom blijft ook de Ëpwç bij P I a t 0 in dezelfde strikken gevangen als bij de latere mystiek die hem volgt: de vastheid der waarheid zoekt men in de zekerheid van het bezitten. En dat ook A u g us tin u smet z'n verwarring van "weten dat" - o.i. gelijk aan het "kennen van" met accentueering van de zekerheid van het bezitten meer dan van de vastheid der waarheid - en het psychische "weet van", zich terecht op P I at 0 kan beroepen blijkt uit de wijze, waarop deze in den Clzarmides spreekt over het "weet hebben van het (kennend) weten (dat)" 8). Doch ook op nog andere manier trekt de verwarring van waarheid en waarheidsbezit bij P I at 0 in de kentheorie heel wat scheef. Want in de waarheid en dus ook in de kennis, en dan nader in heel de kennis, dus zoowel in de idee als in het begrip, is iets, dat op zichzelf niet logisch is, vertegenwoordigd : zoo b.v. het psychische in het psychologische. Dit geldt echter voor algemeene en bijzondere begrippen gelijkelijk. En dus kan de metaphysische fundeering van waarheid nooit een onderdeel der rangschikking van het bijzondere onder het algemeene vormen. Bovendien kunnen "algemeen" en "bijzonder" eerst worden ontdekt door vergelijking. Maar het vertegenwoordigend karakter der waarheid is niet door vergelijking vast te stellen: dat staat vast onafhankelijk van het resultaat waartoe het onderzoek of bepaalde waarheidsmomenten in twee of meer begrippen terugkc~ ren, leidt. Wil men het anders: de analogie van het logische komt in alle wetssferen voor, maar telkens gewijzigd; en dit "overal-voorkomen", berustend op de kosmische orde der afzonderlijke sferen, draagt een ander karakter dan b.v. de algemeenheid van de punt in iedere mathematische figuur. Het anthropocentrisch uitgangspunt der metaphysica beheerscht echter ook de opvatting van logos en mathesis. Deze beide behooren volgens den Tlzeaefefus bij het kennen. Nu is er zeker geen kennen mogelijk zonder 't logische, maar de mathesis zelf vergt, dat men het logische toch niet op hetzelfde plan plaatst als 't mathematische: van het laatste komt krachtens de kosmische orde, in welke het aan het physische voorafgaat, wel een analogie in de volgende sferen voor, maar al is het getal onzichtbaar, daarom heeft men nog geen recht het bij den

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen