Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 22

21

geldend. Neen, het heeft slechts 'n secundaire, 'n helpende rol: het wordt tot aanvullen geroepen van datgene, wat blijkbaar oorspronkelijk vijandig tegenover dat gelooven staat. Ja zelfs neemt de ratio soms bij het gelooven de leiding, wat geen wonder is zoolang de logos, op welken ook het door God geopenbaarde rust, wordt verward met onze begripsvorming en de principia daarbij geldend 33). Telkens doolt A u g u s tin u s dan ook weer af naar een speculatie die de hoofdgrens, die tusschen God en kosmos ligt, uitwischt: God valt bij hem dan samen met de waarheid, en de waarheid, het licht boven hem, wordt hem dan God. Daármee hangt samen, dat niet allereerst gehoorzaamheid wordt gevergd van den geloovige, maar reinheid en heiligheid: die God het naast is schouwt de waarheid met de ziel die 't orgaan der goddelijke ervaring blijft 34). Geheel op dezelfde lijn ligt, dat hij bij de typeering van het verschil tusschen door anderen hem meegedeelde en nooit geheel eigen geworden stellingen en door eigen inspanning verkregen waarheidsbezit, het laatste vervangt door: uit het innerlijke voortgebrachte kennis 35). Zoo brengt de ontdekking van menige diepte in het zieleleven, op welke hij zich beroemen mag, hem tot overschatting van z'n breuk met het Neo-platonisme, dat hij inderdaad nimmer overwon. Alleen vergete men één ding niet: juist wijl bewustheid en waarheid nog dooreen liggen, is er in deze leer van het weten toch ook weer meer dan naief psychologisme al kan de tegenwoordigheid van het laatste niet geloochend. Zoo komt bij hem reeds de gedachte voor van de ordeningen Gods. Door den geest geschouwd vertoont zulk 'n terrein eenige trekken van overeenkomst met een gezichtsveld, en dit schouwen gelijkt inderdaad eenigszin op 't eigenaardige der intuïtie 36). Wel bijzonder typeerend mag heeten, dat voor alle zintuigelijke indrukken, ook wanneer ze bedriegelijk zijn voor de kennis omtrent de buitenwereld, de realiteit, en · wel nader de psychische, met klem wordt gehandhaafd 37). voor het psychische 38). De Middeleeuwen laten deze winst nimmer geheel varen. Trouwens ook op ander gebied ontsteken ze meer licht dan men gewoonlijk meent. Het kon ook moeilijk anders: het, zij 't ook oppervlakkig, gekerstend Europeesche leven bracht geheel nieuwe vraagstukken mede en stelde het oude onder andere belichting. En voor de juiste waardeering dezer periode mag allerminst in onzen kring vergeten, dat de minachting die haar later wedervoer grootendeels voortsproot uit een allesbeheerschend verschil in levenstoon, die de belangstelling in de vraagstukken, door de scholastiek behandeld, tot nul reduceerde. Zoo moet b.v. wel met 'n medelijdenden glimlach aan hare pogingen voorbijgaan ieder die de openbaring Gods loochent. Maar ook al wie niet in deze fout vervalt maar toch het waarheidsmoment in deze openbaring miskent, dien moet wel het streven der scholastiek vreemd aandoen. Doch zelfs wie dit alles overweegt en er ernstig rekening mee houdt kan het peinzen der Christenen van die dagen moeilijk Christelijk denken

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen