Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 31

30 zich te verhouden als de geest der Heilige Schrift tot dien der Aristotelische lectuur. Zoo viel het betrekkelijk licht uit te maken wat van den inhoud der eerste door de rede kon gevonden: daartoe behoorde alles wat de Grieksche wijsgeer gaf en waarvan de Bijbel zweeg. Sprak omgekeerd de Heilige Schrift over iets wat men niet bij A ris tot e les aantrof, dan stond vast dat dit de rede te boven gi ng. Dekten beide mededeelingen elkander geheel dan had men te doen met een "stelling" door de sterken te bewijzen, door de zwakken van denkkracht te gelooven. Dekten ze elkander ten deele, dan was het dogma, daarop gebouwd, een mixtum: zoo viel b.v. de schepping der wereld te bewijzen, dat ze niet eeuwig was moest geloofd. Bij de laatste twee gevallen houde men in het oog, dat gebrek aan historisch besef A ris tot e les heel wat toevertrouwde wat hij nimmer had beweerd. Zoo werd het bewijs voor de schepping verkregen door de gelijkstelling van de creatie met de emanatie van al het zijnde uit de universeele oorzaak 51). Waren ze met elkander in strijd, dan diende de oude wijsheid opgeofferd, wat Th 0 m a s als 'n sacrificium intellectus doorleeft. Wanneer men echter zóó de grens tusschen de theologie en de andere wetenschappen trekt, ligt de conclusie voor de hand, dat de theologie niet meer in den strengen zin des woords wetenschap kan heeten: wat onder haar valt heeft practischen zin. Zoo concludeerde dan ook Sc 0 t us - hoezeer hij ook het geloof veiliger noemt dan het weten. Viel op het laatste iets sterker nadruk, dan verviel men uit de begeerte naar zekerheid al weer spoedig tot geringschatting der wetenschap. Wie de theologie het zuiver wetenschappelijk karakter rooft en haar toch wegens de verwarring met de religie alles ziet omspannen, moet wel het zoeken naar en het vinden van alle waarheid - hoe ook verkregen lager aanslaan, dan wie de theologie de eere van wetenschap laat, inziet, dat haar 'n zelfstandig - zij het ook niet onbegrensd - terrein toekomt, en haar dus de erkenning harer waarde niet laat betalen met de uitsluiting uit de universitas scientiarum. De vernedering der wetenschap tot verheffing van het geloof volgt alle rationalisme onvermijdelijk en ontbrak ook in de Middeleeuwen niet, getuige 'n figuur als Pet rus Dam i a n i in de receptieve periode, en eene als Joh a n nes van Jan dun in den natijd der scholastiek. En toch, hoe gevaarlijk dit scepticisme ook was, men vergete niet, dat het toen vaak toevlucht mocht bieden aan het diepere inzicht dat er vijandschap was tusschen den geest van A ris tot e les die, straks ontkerstend, de Renaissance mede zou beheerschen 52) - en dien van C h ris t u s. Intusschen, men onderscheide beide: de scepsis en dit inzicht, toch. Inzonderheid is dit noodig voor 'n goed verstaan van het onderscheid tusschen de groote Reformatoren. De mystiek zag nog lang niet altijd de wedergeboorte - met het wekken der belangstelling -- achter het geloof. Wel ontdekte ze reeds

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen