Het calvinisme en de kunst - pagina 73

71 °^) Openbaring I: 12—17. Herder had gevoel voor de hooge beteekenis van deze hemelsche en toch menscheli,jke natuur, toen hij uitriep: , W e r v e r m a g d i e s e G e s t a l t zu m a l e n ? " Ons is slechts hoofdzaak, dat uit de identiteit tusschen het hchaam, dat eens aan het kruis hing en nu in den hemel blinkt, de verwantschap tusschen de hemelsche en aardsche wereld blijkt. 'O Het ethische moment moet bij de kunst niet als toom voor het te wilde paard dienst doen, maar uit de kunstidée zelve moet ge den eisch afleiden, dat eenzijdig zinnenschoon, waar geen schoon der ziel, en geen schoon in de verbinding tusschen lichaam en ziel, aan beantwoordt, reeds uit a e s t h e t i s c h oogpunt onbevredigd laat. Schoon, dat niet in een d e e l , maar h a r m o n i e u s als schoon van het g e h e e l uitkomt, kan nooit met het ethisch moment in strijd geraken. "") Wie van de praemlssen der Heilige Schrift uitgaat, ignoreert daarom de studiën niet, die een ander uitgangspunt kiezen. Veeleer pkikt hij er drieërlei vrucht van. Bijna geheel neemt hij over de empirische studiën, die zich bepalen tot het onderzoek van de verschijnselen. Ten tweede hecht hij hooge waarde aan het uitkomen der tegenstellingen in de onderscheidene scholen, overmits deze leiding geven bij het opsporen van den organischen samenhang der phenomena. En eindelijk wordt ons in deze studiën door een reeks van geniale aesthetici een waarlijk niet te versmaden bijdrage geleverd voor de kennis, zoo al niet steeds van het schoon, dan toch van den schoonheidszin in den onderzoeker. '") De empirische school, die door deze aesthetici vertegenwoordigd wordt, lacht met allaspeculatie over het schoon, en wendt zich tot de bestudeering van lijn en tint en toon, om den kunstenaar langs physiologischen weg den toegang tot een rijker schoon te ontsluiten. HELMHOLZ deed dit in zijn V o r t r a g e U e b e r d i e E r h a l l u n g d e r Kraft. Berlin 1847, H a n d b u c h d e r P h y s i o l o g i s c h e n O p t i k . Lpz. 1856, en D i e L e h r e v o n d e n T o n e m p f i n d u n g e n . Braunschweig, 4e Aufl. 1877. PFAÜ in zijn F r e i e S t u d i ë n , Stuttg. 2e Aufl. 1874, zijn K u n s t g e w e r b l i c h e S t u d i ë n , 1872 en zijn K u n s t - u n d G e w e r b e s t u d i e n , 1877, en G. SEMPER in zijn D e r Sti-1 i n d e n t e c h n i s c h e n u n d t e k t o n i s c h e n K u n s t e n , 2e Aufl. 1878, zijn W i s s e n s c h a f t , I n d u s t r i e u n d K u n s t , Braunschweig, 1852 enz. Alle deze studiën strekken om ons de kracht en de geaardheid te ontsluieren, die aan de organen van het zinlijk schoon eigen zijn; en die juist op het Schriftuurlijke standpunt, dat (afgezien van de idée) een eigen schoon ook in de zinlijke verschijnselen eert, te hooger waarde erlangt. Vooral de hoogstbelangrijke rapporten, die men tusschen het schoon der tonen en dor kleuren vond, zijn van niet gering gewicht. °^) SCHELLING, SoLGER, E r win, Aesthetische A e s t h e t i k en Leipz, 1888.

P h i l o s o p h i e d e r K u n s t , S a m m t l . W e r k e . Bd. V. p. 353. v i e r G e s p r a c h e ü b e r d a s S c h o n e . Berlin 1815. SEIZING, F o r s c h u n g e n 1855. KOSTLIN, A e s t h e t i k 1869. ZIMMERMANN G e s c h i c h t e d e r A e s t h e t i k 1855. HARTMANN, A e s t h e t i k

"') Onder „vrij schoon", in de tegenstelling met „anhangend" schoon, verstaat Kant een kleur, een grieksche rand, een mathematische figuur, kortom alle schoon, dat niet kleeft aan een zaak of persoon, maar op zichzelf slaat. KANT, Kr il. d e r U r t h e i l s k r a f t . 875. Purper, hemelsblauw en sneeuwwit zijn schoone kleuren, als kleuren, ook zonder dat ze nog zijn aangewend. "*) Realist in vollen zin is, gelijk Hartmann ( A e s t h e t i k Bd. I. p. 267 v.v.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen