Calvijns invloed op de reformatie in de Nederlanden voor zooveel die door hemzelven is uitgeoefend - pagina 152

144 ten wegvallen, en zouden er in die eeuw hier te lande geene andere martelaars geweest zijn, dan de weinige Roomschen, die als zoodanig gedood zijn: zeker de geheel consequente Roomsche beschouwing. Toch is, ondanks die eenzijdigheid, de critiek van die schrijvers zeer leerzaam. Ook bij alle overdrijving is zij vaak niet onjuist. De van Protestantsche zijde inmiddels (1886) verschenen dissertatie van Dr. I. M. J. Hoog, De martelaren der Hervorming in Nederland tot is66, heeft de quaestie van het cijfer bijna geheel laten rusten. In de twee bladzijden, die daaraan zijn toegewijd (blz. 8—10) worden slechts een paar schrijvers ter loops aangehaald, en wordt voorts een onderzoek uit de bronnen noodig genoemd. Intusschen kan deze leemte den schrijver wel niet worden ten kwade geduid. Ook in dit opzicht was het onderwerp van zijn proefschrift zóó omvangrijk, en vereischte het zooveel voorstudie, dat het in eene Academische dissertatie wel niet tot zijn recht kon komen. Nauwkeurig en grondig was zeer zeker het onderzoek, dat is openbaar gemaakt in de Bibliographie des Mariyrologes Protestants Neerlandais, 1890, in 2 Deelen (waarover hierboven, noot 43, blz. 114, reeds gesproken is). Men vindt daarin niet slechts eene uitvoerige beschrijving van alle over Protestantsche Nederlandsche martelaars handelende boeken en monographieën, in hunne zeer talrijke uitgaven, maar ook allerlei andere opgaven die op hen betrekking hebben; o. a. lijsten van allen, wier executie bekend is, en wel drieërlei lijsten, alphabetisch (met bijgevoegde bijzonderheden, ook over hunne geestesrichting; a. w., Tome II, p. 637—796), topographisch (p. 797—801), en chronologisch (p. 803—807); welke lijsten zijn opgemaakt, niet alleen uit de Martelaarsboeken, maar ook uit 93 andere werken, die te dien aanzien iets mededeelen. En op grond van die lijsten, in verband met de noodige nasporingen in de archieven van Antwerpen en van Gent, wordt dan, in de belangrijke «Notes pour servir d'introduction" (Tome I, p. I—CI), ook gehandeld over »le nombre des martyrs" (p. X L I I — L V I I I ) . Aldaar wordt dan, aan het slot, deze berekening gem.aakt: voor Antwerpen (1521—1578) en voor Gent (1530—1592) zijn de cijfers der sMartyrologes" 173 en 110; blijkens de archieven van die steden zijn de cijfers voor die jaren inderdaad 293 en 158; en dus, aannemende dat die evenredigheid voor het geheele land ongeveer dezelfde zal zijn, en ziende dat de sMartyrologes" daarvoor in de gansche 16^ eeuw het cijfer van 877 geven, zal men moeten stellen, dat het werkelijke totale cijfer (dat naar den regel van drieën ongeveer 1400 zou worden) de 2000 wel niet te boven gaat. Bij die schijnbaar juiste berekening is echter uit het oog verloren, dat de regel van drieën hier niet toepasselijk is; daar toch Antwerpen en Gent niet tot maatstaf kunnen dienen voor het gansche land. Reeds omdat executiën in die steden aan zeer velen bekend waren, zoodat daarvan naar verhouding zeker veel meer beschreven is, dan van executiën elders. En voorts, omdat op het punt van geloofsvervolging Antwerpen en Gent, evenals ook enkele andere groote steden, van geheel

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen