Calvijns invloed op de reformatie in de Nederlanden voor zooveel die door hemzelven is uitgeoefend - pagina 153

145 andere conditie waren dan het overige des lands. Voor Antwerpen is dit duidelijk in het licht gesteld door het in den aanvang dezer noot genoemde geschrift van J. J. Mulder. Het is er dus nog ver van af, dat reeds definitief het totale cijfer zou te stellen zijn op hoogstens 2000. En veel minder nog kan men spreken van ongeveer 1000; gelijk b. v. geschiedt (met beroep op het hierboven aangehaalde eerste opstel van W. Wilde) door Prof P. J. Blok, in zijne Geschiedenis van het Neierlandsche volk, Dl. II, 1893, blz. 474. Ook al kan men nu reeds zeggen, dat het cijfer van 2U0O waarschijnlijk dichter bij de waarheid zijn zal, dan dat van 50.000 of zelfs 100.000, het onderzoek is hier nog volstrekt niet gesloten; veeleer pas begonnen. En voorts, wanneer men zich niet beperkt tot den tijd van Karel V en tot martelaars die door beulshanden omgebracht zijn, maar ook medetelt wie op andere wijze hier als »ketters" gedood zijn, niet alleen vóór, maar ook in den tijd van koning Filips, dan komen de zeer groote getallen toch weer tot hun recht. Dr. Bakhuizen van den Brink schreef reeds met betrekking tot allerlei secten van Doopers en Vrijgeesten (in de straks aangehaalde vertaling van Motley, Dl. I, 1, blz. 279): »De Hemel alleen kent het getal dier ongelukkigen, die zonder vorm van proces niet eens zelfs door beulshanden, maar in de — men vergeve het woord — klopjagten van landvoogden, drossaarden en baljuwen zijn opgeofferd." En in zulk een ruimeren zin hoorden zonder twijfel ook Gereformeerden, als b. v. Jan van Marnix van Thoulouse, en de broeders van den Prins van Oranje, en eene menigte slachtoffers van de moorden te Valenciennes, te Antwerpen, te Zutphen, te Naarden, te Haarlem, enz., met nog zooveel duizenden anderen, tot de Nederlandsche martelaren der Hervorming in de 16® eeuw. 59) Dat d e h a n d e l v a n A n t w e r p e n in de 16" eeuw inderdaad ontzaggelijk groot was, blijkt b. v. uit de berichten van Ludovico Guicciardini (die in 1566, toen hij de Voorrede van zijn boek schreef, zelf te Antwerpen verblijf hield) in zijne Beschryvinghe van alle de Nederlanden, waar, in de vertaalde uitgave van 1612, blz. 61 en 93—100, gehandeld wordt »Van Cooplieden ende coophandel t'Antwerpen." In diezelfde vertaling gaf de uitgever Petrus Montanus te dien aanzien nog de volgende bijvoeging (blz. 61): »Wy en konnen niet laten hier by te voeghen tghene dat Scribanius (Orig. Antverp. cap. 8) van de groote menichte der schepen schrijft. Wy hebben, seyt hy, in de riviere tot verscheyden reysen twee duysendt ende vijf hondert schepen ghesien, als de leste op ancker bleven liggende, twee, oock drye weecken, eer zy aen landt leyden ofte ontlaedden; ende daer en was niet eenen dagh, op den welcken datter niet ten minsten vijf hondert aenquamen of t' seyl ginghen met alderley waren gheladen: ende wy hebben verstaen datter dickwils met een ghetyde vier hondert aengekomen zijn. De selve Scribanius voecht hier by van het ghetal der waghenen, het welck byna ongheloovelijck schijnt te zijn: datter niet eenen dagh en is gheweest of daer en zijn twee hondert voerwaghenen met volck geladen 10

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen