Economie naar christelijke belijdenis.

V.

De aarde is des Heeren (B).

Gods Woord is een lamp' voor 'den voet en een licht op ons pad, ook in h-et sociale leven, en op het terrein van de ecionomischei vragen, maal we kunnen uit de Heilige Schrift wel eens te veel willen bewij-zien, en een beroiep doen op' Gods openbarings dat niet in alle deelen gewettigd is. En aan dat euvel 'miaakt m.i. Dr N-ederbragl zich schuldig, wanneer hij de onttroning van het goud als standaardmetaal een ontkenning noem't van de objectieve waarde van het go-ud, en een loo-chening van Gods scheppingsdaad. Een Christen, zoo beweert hij', (en ik gaf dit gevoelen ©en vorige niaal uitvoerig weer), mag deze ontLroning principieel niet aa.nvaarden, waaruit voorlvlO'Cit dat Gods ördinantiën, gelijk we die uit Zijn Woord kennen, zulks verbieden.

Hierin gaat DJ* Nederbragt veel Ie, ver.

Zulk een bewijsvoering l-eidt uit^ de Schrift iets af, wat er niet in te lezen staat, en wat er niet uit gededucieerd kan worden, en een dergelijk op de spits drijven van „principicn" verzwakt den eerbied, dien we jiegens de waarachtige beginselen verschuldigd zijn. Ik hoop dit den gea-chten bewerker der „Pïoeve" duidelijk te maken, wanneer ik eerst m'et hem van .gedachte-n wissel over het waardebegrip, dat hij aldus onlwikk-elt: Waarde, zoo zegt hij, is objectief en subjeolief. „Objectie! is „de waarde een gevolg van de scheppingsdaad „Gods, dat geldt zoowel de enkelvoudige sitotfen „en krachten, die de natum-bplevert, als die, „welke. de mensch heeft samengesteld, d, w, z, itot „elkaar in zoodanige relatie heeft gebracht, dat „er iets nieuws - ontstaat, helwelk er - in dien samen-„gestelden vorm te voren niet was, ma, ar ïn zijn „goede eigenschappen in zijn waarde, volkon.ien „gebaseerd is - op-de goede eigenschappen, op de „waarde, die het enkelvoudig a-in Gods scteppings-„daad ontteent. Alleen de subjectieve waarde

„berust op het feit, dat de menseh ziet of jneent, „iets voor een bepaald, door hem' beoogd, doel te „lamnen gebruiken; zij berust op de waardschatting „vam een zeker iets door den inensch, welke waard-„schatting juist is, als ze zich baseert op de ob-„jectieve waarde, onjuist, als zie deze, al dan niet „willens en wetens, miskfent.”

Hoe moeten wij' hierover oordeelen?

Ik wil beginnen met volmondig toe te stemmen, dat alle schepselen een objectieve waarde van God ontvingen, die onafhankelijk is van onze waardeering B'n in Gods raad en scheppingsdaad gegrond ligt. Hiji heeft n.l. in Zijn oneindige wijsheid en naar Zijn eeuwig bestek ieder ding schoon gemaakt op zlijn eigen plaats ©n tijd, en er is indeze we!i'e.ld niets overtoUigs en niets, dat eigenlijk tevergeefs werd geschapen. Elk oreatuur verhit 'in'het machHge geheel van Gods . wexeldplan en wereldboiuw zijn eigien taaie, en het is ook meL die krachten en hoedanigheden toegerust, waardoor het voor dezie taak geschikt is, ©n den raad dea Heeren kan volbrengen. Zoo' heeft oofc h'et goud van zijn Maker een speciale roie^ping ontvangen, die het, afgiedacht van ons gebruik, vervullen m'oel; en vervullen zal, en het bezit al die eigenschappen; die voor deze functie noodzakfelijfe zijn.

Maïir... is die roeping, o-ns precies bekend? . Kemaen wij die objectieve waarde der creaturen? Weten wij nauwkeurig waarvoor zij'ge'schapenzijn, en stuiten we niet tiellcens O'p levende wezens, wier waardij en beteekenis ons een raadsel blijft? Wie Qinzer is Gods raadsman geweest, .en wie heeft den zin des Heeren giekend ? En om' nu bij' het goud te blijven, moigen we uit het feil, dat hfet goud de kwaliteiten bezit om standaardmetaal te zijn, de eicnclusio trekfcen, dat krachtens de scheppingsdaad Gods het gioud op 'den troon inoet zitten, en de obejctieve waarde, die dus van ons gebruik niet afhankelijk is, in te^^toÉiM^S$o"id gelegen is?

Men zcu juist het {egendetel kunnen betoogen.

Men zou deze redeneering kunnen volgen, dat kraclitcnc de schieppingsdaad Gods het goud gefo'rmeer'i is om de heerlijkheid des Heeren uit te stralen, zooals ook de strate'n van het nieuwe JeruZiaJeni voiorgasteld worden, als te zijn van zuiver gO'ud, gelijk doorluchtig glas. Deae waai'de komt niet tot haar recht, als het goud gebruikt wordt als verkeersmiddel en als geld, want in den dienst van den „O'nrechtvaardigien Mammon" wordt het leer verlaagd, daii dat deze heerlijkheids'geda-chte zich verwerkelijkt, en daarom mogen we principieel de edele metalen niet langer als, geldstandaard gebruiken.

Zoo zou men kunnen - bietoogen.

Maar nieniand denkt 'er aan.

De Schrift spreekt zich over 't gieldgebruik niet uit, en daarom had Dr Nederbragt deze „principiëele" bestrijding van de go^ud-oniilroning achterwege mflieten laten. Heel deze quaeistie wordt door geen openbaring of scheppingsordinantie Gods uitgemaakt, en men maakt van de Heilige Schrift een onjuist gebrpik, wanneer mfen in deze zuiver economische vragen haar, of althans de uit haar afgeleide princapiën tot, rechter verheft. Ik herhaal nog eens, dat ik onbevoegd bten, om in dit vraagpunt een technisch oordeel tO' vellen, maar, waar bet hifer gaat onr een principiëelen e.iis'ch voor den Christen, meen ik' dat Dr We'derbragt het reclht mist om de onttroning van het goud een looichening yan Gods scheppingsdaad te noemen.

Hier betredé!ifci»ie.iihg, li#'ÖEèifc^ subjectieve waarde.

Van wat wij gewoonlijk onder waarde verstaan.

Wanneer wij over waarde spreken, bedoelen wé daarmee de voorkeur, die wij aan het eene goed boven het andere geven, en in dien zin is waarde altoos"een relatief begrip: Wel moet deze waarde verband houden met de qualiteiten, die God in een ding gelejgd heeft, en wel houdt ze daarmee noodzakelijkerwijze verband, maar voor ons wordt de waarde toch altoos bepaald door den graad van de gewenischtheid der dingen. Daarom is de waarde van de dingen, hoe principieel men ook. redeneeren moge, steeds afheinkelijk van de mate, waarin wij ze begeeren, en we begeeren ze des te sterker, naarmate hun hoeveelheid minder toereikend is om in onze behoeften te voorzien, en naarmate de m.oeite, die het kost ze te vinden of voort te brengen, groo'ter of kleiner is.

In dat licht moeten we ook goud als geld bezien. Ter vergemakktelijking van de ruil heeft de mensch' al spoedig het geld gevonden als waardemeter, en wel het edel me'taal, omdat dit veel waarde vertegenwoordigt in kleine hoeveelheden en de eigenschap van duurzaamheid bezit. Deze hoedanigheid i, s zeer zeker door God in het goud gelegd, •evenals er niets, niets, in het schepsel is, dat • niet van Hem werd ontvangen, maar daaruit vloeit allerminst voort, dat, wanneer men voor goud een ander metaal nam, we daardoor revolutionair en on-prinoipiëel zouden handielen.

Doch genoeg hierover.

Ik stond hierbij uitvoerig stil, omidat het mi.j zeer gevaarlijk voorkomt teveel uit Gods Woord té willen afleiden. In de eerste plaats loopt dit uit op een. verkeerde toepassing van den Bijbel, en ten tweede werkt men er iloe mee, dat .anderen, die 't niet met oaizie principiëele beschouwing eens zijn, verketterd worden, en... daartoe mogen de secun-'da, ire beginselen, en allerminst de goudbeschouwing, die m.i. geen principe is in den engen zin des woords, leiden.

Laat ik over dit hoofdstuk nog ee-n paar opmerkingen mogen maken.

In de eerste plaats heeft niet Bilderdijk, maar Da Costa de bekende regels gezouigen:

Een natie kan ook vallen, Met ©er, ter leer van Hem: (blz. 16),

en tèh ttveede had Dr Nederbragit 'de theorie, dat de wereldgeschiedenis het wereldgericht is, wel wat krasser kuimen' veroordeelen., Men moet, ook economisch, met die 'Üi'eO'rie niet alleen voorzichtig we-zen, doch wij' kunnen ze zelfs niet aanvaarden, want de wereldgeschiedenis is niet het wereldgericht. Wie dit leeren, gaan uit van de gedachte, dat er alleen natuurlijke en geen stellige straffen zijn, en dat de deugd haar loon en de ondeugd haar stra.f in zichzelve draagt. En dit gaat tieigen Gods 'Woord in. Wel is in de wereldgieschiedenis het gericht des Heeren merkbaar, maar historie en gericht 'vallen allerminst samen, want straks, als deze wereld haar taak heeft volbracht, spant God de vierschaar volkomen, en wordt pas h'öt gericht voltrokken.

Hierbij wil ik het, wat dit hoiofdstuk betreft, laten.

Tal van onderwerpen vragen nog om' bespreking.

Ik kan slechts hier en daar een greep doen.

Daarom zal ik over hetgeen Dr Nederbragt zegt over „Wet en Verschijnsel in de' economie" niet handelen. M.i. maakt [hij een juiste o^nderscheiding tusschen lo'. de wet als rechtsregel, d.i, de goddelijke wet, 2o. de z.g.n. natuurwet, die eigenlij'k geen wet in den engen zin des woords is, en 3oi. de wet, als algem'een'voorkomend verschijnsel, doch hierop wil ik niet verder ingaan. Van meer belang acht ik onderwerpen als de arbeid, - de' gemeenschap, (waarbij de vakvereenigingen besproken worden), de democratie e.a., die ïk niet achter elkaar, doch zoo nu en dan als intermezzo tusschen andere artikelen hoop 'te behandelen

K. D.

Correspondentie.

C. S. te A. Uw ingezonden stuk kan ik alleen plaiatsè'n, ' wanneer ge ten volle O'nderltee'kenen v/ilt. Do'ch ge moet geduld hebben tot er ruimte i^s. Voor briefschrijvers m^et een masker. Het komt zoo !nu en dan voor, dat ik ongeteekende brieven krijig, of uitknipsels uit kranten, met ongeteekende londerschriften. Mag jk den auteurs van zulke missives vriendelijk - verzoeken-, zich in het vervolg niet achter he't masker' der anonym iteit te verbergen, doch eerlij'k voor den dag te komen. Alleen dan kan ik van hun opmerkingen nota ne'inen, en vermijden zij een minder mooien schijn.

D.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen