LITERATUUR EN KUNST.

„Helmut Harringa"

Ée-feftfeeÈs over ziekelijke verschijnselen in d-e moderne romankunst| weer tot de bespreking van nieuw-verschenen boe^; ken overgaande, wijzen we allereerst op een ui-|; he| Duitsch vertaalden roman van den laatsten tijd.

.1 den regel beperken we ons in deze rubriek tot de producten onzer eigene literatuur, ook omdat onze bedoeling niet is deze afdeeling van ons blad een „leestafel" te doen zijn, maai-voor sommige - boeken maken we toch gaarne'een uitzondering.

Kr zijn buitenlandsche romans, die uiting mogen , \voiden geacht van bepaalde stroomingen in de - letlerkunde-van-over-de-grenzen (nog niet lang geleden spraken we b.v. over zoodanig boek, den roman van Peter Krasnow) of ook, die inzicht geven ^ia den geest, die onder de menschen leeft, en het igt naar ons inzien wèl op onzen weg zulke boeken ï^' vermelden, indien ze ten minste tot de literatuur Ijsrékend mogen worden, . .; ^; . > ), ; : .-• .-.., .••, •-: , , /

Reë& eerder wezen'-wé-'#" of y'%o!e • iïïét^-rfaïhö : de Duitsche romankunst na den oorlog hard van kleur is geworden, zeer felle en soms rauw-werkelijke uitbeelding tot karakteristiek heeft en Goor !|en scherp critischen geest zich onderscheidt. Na è geweldige, alles-beheerschende gebeurtenissen der oorlogsjaren met hmi, vooral voor de Duitsche natie zoo droeven nasleep, is de rust nog steeds niet weergekeerd in de volksziel, is er voortdurend ; nog een, trouwens' begrijpelijke, beroering onder de menschen en ook onder hen, die van deze men-' sclien vertellen, de romanschrijvers.

Het is zeer opmerkelijk, hoezeer de Duitsche romankunst van den laatsten tijd gericht is. op' Hle belichting van de volk'sellende, hetzij die ver-'ooizaakt wordt door den voortduur van oorlogsverhoudingen (Gustav Frenssen schreef nog pas een „bezettings-roman") hetziji door de doorwerking van de vernielende en ontzenuwende invloeden, die 'sinds den oorlog het Duitsche v.ölk verslappen. "En ; . dan is de 'teekening van die ellende ongekend dras-'tisch, fel en hel. Men herinnere zich slechts den stoon van, . Kellermann's romans of van het veelgelezen boek van Jacob Wassermann „Christian ' ^yahnschaffe". Er gaat uit die boeken een schreeuw ip om verjjetering, om krachtige, vooral liefderijke hulp. Striemende beschuldiging wisselt er af met diepe deernis. De Schrijvers staan als 't ware an tusschen het in ellende wegteerende volk uit Ide schaduw-hoeken der groot.^ steden en de ver daar-van-daan'levende lioht-menschen; en die uiter-; ^sten, rossig-l)elicht door den vlammen-gloed hunner Verontwaardiging, doen ze zien in a, l hun vlijming. P'aarom gaat-er ook iets aangrijpends vaji die boefèn uit, — we spreken nu natuurlijk over de loede romans, die, welk© roman-kunst geven^ if ligt er klemmende kracht in ook voor ons, die voor zooveel van die toestanden zijn bewaard gebleven en kan zoodanige lectuur zijn. beteekcuis

voor ons hebben. - -^^^^ï^-S^'-Vooral kan dat het geval zijn, als tè^Metf'fah de ellende-grauwheid en maatschappelijke verschimmeling, de ideöele figuur oprijst, de mensch, die door de diepte heen oirklimt en' in ontplooiing van het betere, het hoogere, dat leeft in de menschenziel, dwars door de zwartheid' heen, het licht der hoop draagt, de mensch, die voor anderen een weg baant, omdat hjj voor zichzelf gestreden heeft. Zulk een figuur is immers de straks geinóemd; e Chrisliaan W.ahnschaffe, is de hoofdpersoon uit Stillgebauers' nieuwste verhaal, is ook Sablien uit Krasnow's historischen roman „Van de dvd}b6le

adelaar tot het roode vaandel". Er spreekt liefde uit de teekening van zooidanige epische gestalten, geloof ook'in een betere toekomst, als de mensch weer zichzelf teruggevonden heeft en de vernieling van den hartstocht heeft opgehouden. Men krijgt soms sterk den indruk, dat de Schrijvers in zidk een figuur hun idealen gestalte geven, dat ze, wat leeft in hun ziel aan diep' verlangen, aan heimwee hij de ervaring alom van in puin gezakte levensverhoudingen, uitspreken in de schepping van dien eenen mensch, die in zijn daden en woorden, zijn strijd en overwinning, zijn vallen en opstaan

hun zielsgebeuren draagt, .^.i, ^^: ^: .^ Juist daardoor heeft de roméSsy^^|3-Me - sfrifctuur beteekenis als kunstwerk. AYanf'dè emotie leeft er in, die alle kunst stuwen moet. En als dan de technische verzorging ook goed is, is zulk een boek de lezing ten zeerste w, a'ar(i, .kan ._het. verrijken

en vei-diepen. _ ftSpÜpMap; Wat we hier, m algemeen© D< awöO'rdmg'-zelden, is alles van toepassing op den roman, dien we behandelen wilden: Helmut H a r r i n g a^i; jü^i'

Dr Hermann Poperfi). i^A|»K Men behoeft de illustraties maar even aan te zien, de vignetten slechts met een enkelen blik op te nemen, om dit te gevoelen. In Helmut Harringa, den hoofdpersoon, is de strijder geboetseerd, de kampvechter, dieii we zoo juist beschreven. Te midden van de ellende, de verwoesting, de totale ontreddering door drankmisbruik, prostitutie, diefstal, moord, staat hij daar als de fiere eenling, die opkomt voor het recht, die den vertrapte probeett op te heffen en den verstootene "tot zich trekt, de held. '\'oortdurend ontmoeten we 'hem in het straatgewoel der Duitsche wereldstad (Hamburg), in do achterbuurten, met ..hun vunze holen en stinkende kroegen, middeSfitüsa^èjo^^^MLende-

'•) Uilg. .V. O. .Sclioontlorl)eek, Laren. menscE'eiïl .--—-. „.-, „, dende wijven, en straks weer in de gerechtszaal (hij is rechter) waar we, met hem achter de groene tafel gezeten, van precies tegengeslelde zijde tegen de ellende aankijken: we staan er overal en altijld tusschen, omdat de uitbeelding geweldig is en de kleur hel als van laaiend virur, maiair we zien ook steeds hem ^joven alles uit: den 'strijder, die niet loslaat.

Voor alles vvil dit boek propaganda voeren, propaganda? tegen, het drankmisbruik en vóór de geheelonthouding. Ongetwijfeld spreekt dit karakter héél sterk, ..zoo, dat er wel eens iets tendentieus' komt in de ooderdeelen; oOk is de samenhang van het gebeuren niet steeds even hecht, zoodat de draad van het verhaal wel eens moeilijk te volgen is; eindelijk zijn sommige tafreolen wel wat te zeergechaigeerd (b.v. van den huisvader, die, meegelokt naar een herberg, bij een opstootje zij'n vriend verdedigt tegen de politie, een a.gent doodt en zoo in de gevangenis komt) —. Maar dit alles iieemt toch de waarde van het boek niet weg en schaadt niet den invloed, dien het oefenen kan met z'n zeer positieve en moreel-sterke strekking. Er dreunt een geweldig geluid door dit boek, de krachtige stem van vermaan, die te aangrijpender wor'dt door de smart-ki"eten van den jammei-, die er boven uitgillen. En, door dit karakter, is het een beteekenend boek, ook voor ons volk en voor onzen tijd. De zesde druk, dien het beleefde, . .legt ..daaryaii mede een klaar getuigenis af. ^^gp^ggi^^gf.

Uit godsdienstig óogpxmt-Hééft hét' boek daarentegen geen .waarde, al beeft het in dit opzicht wel een schijn. Als aan bet aan 't slot de strekking samenvat in de gedachte, dat men Gode meer gehoorzamen moet' dan de menschen" en het gelooven bepleit, als de regeneratieve kracht voor de toekomst, maakt het den indruk ook zóó te getuigen. Maar bij nauwkeuriger beschouwen blijkt dat toch zonder waarde, ziet men, dat hier de godsdienstigheid is van het soort, dat met het woord „religiositeit" juist is gestempeld, gelijk' dat met de groote meerderheid van dit soort van boeken het geval is. Er wordt b.v. gesproken' over. .den; strijd tusschen het licht en de duisternis .oni^lifjlvwezenhjke bestaan der wereld". En dan lezen'we dit: „Zoo breekt het licht, 'Gods engel, zich baan, van overwinning tot overwinning. Dat licht heeft voor het eerst gezegevierd, toen in den beginne uit den ongeregelden strijd van dhistere krachten in den woesten maalstroom de wet van het ontstaan tot wording kwam. Eir weer heeft het licht overwonnen, toen op aarde, zoowel als op

ontelbare andere dwaalsterren, die zioh in vliegende vaart om andere zonnen wentelen, het leven ontstond. Gezegevierd ook op-onze planeet, toen in de worsteling met den bittersten nood uit bet dier de mensch zich ontwikkelde; gezegevierd, toen hoo'g in het Noorden de ij'stijd den G-ermaan schiep. Het heeft zijn allergroo'tste overwliming op deze aarde behaald, toen in het oosten de ware held van het licht, Jezus Christus, het woord 'der liefde leerde. Nog eenmaal heeft het ov^rwoamen, toen Luther de krachten van het Noorden bevrijdde, toen aan Engelands kust de Spaansohe Armada verging en GustaaÊ Adolf de kluisters brak, die de duisternis gesmeed had voor de zonen van het lioht. En steeds verder zal het worstelen, en zegevieren, ' tot in eeuwigheid".

Een voorbeeld als dit is voldoende, om te bewijzen, dat het godsdienstig element van dit boek zonder eenige beteekenis is. We staan hier voor de gewone begripsverwarring van den modernen roman, (men lette eens op de détails viaii-dit stuk) en voor een der vele zonderlinge effecten, waarover we pas in den breede hebben gesproken. Als niet deze schijti-glans over het geheel was gelegd, , zou het beeld zeker aan kracht gewonnen hebben.

Overigens spreken we gaarna onze waardeering uit voor dit boek. Het heeft een positieve bedoeling, heeft ook een lijn, en, bij' alle felheid van kleur, is het toch nimmer sensueel. Integendeel, de zonde staat grimmig-zwart van vale ellende in deze bladzijden voor ons. Natuurlijk is 't verhaal niet voor te jonge menschen, en dus geen huiskamerlectuur. Voor hen ligt ook in de „religiositeit" iets zeer bedenkelijks. Voor ouderen echter kan het boek iets zij'n en in 't bijzonder voor hen, dié Helmut Harringa's strijd tegen het drankmisbruik voeren. Want artistiek is deze roman zeker, maar propagandistisch toch in de allereerste plaats.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen