„Vernieuwingen”.

IIL (Slot.)

In het vorige artikel wezen we er op, hoe Mevr. Roland Holst haar belijdenissen uitspreekt.

We gaven zoveel mogelik haar eigen woorden.

Maar dit kan niet het eind© zijn van onze korte inleiding tot deze bundel. Immers de critiek — en de Christelike z©©r zeker — mag niet eindigen met een min of meer welwillende introductie van het kunstwerk. Ieder groot denker in dit mensenleven heeft niet alleen de plicht om zijn boodschap te brengen, maar de luisterende mens heeft evenzeer een plicht om te antwoorden.

Ik acht de critiek wreed en. lafhartig, die het kunstwerk losmaakt van schepper en mensheid, en op zijn best de nieuwe gedachte zet in het mausoleum van veel andere, schone gedachten.

Het wil ons voorkomen, dat deze bundel ^, Vemieuwingen" een van de meest grootse en tragiese momenten is in de Nederlandse litteratuur van 'de laatste jaren.

Een boetekleed, dat met ootmoed aangetrokken is, heeft iets vorsteliks. En edeler wordt nog deze houding, wanneer zonder reserve erkend wordt, dat de dichteres in haar levensprogram principiële fouten zette, die ze nu ziet voortwoekeren in mensen, die té gretig luisterden naar haar woord.

Ontroerend is d© nieuwe pelgrimage, die H. Roland Holst begint — „nieuwe oriëntering" noemt de objectieve mens dat. Maar deze zoek-tocht door het leven is een ontstellende werkelikheid. Tientallen van jaren duurt nu al deze 'tocht naar het begeerde land; hoog-en ijskoud waren de hergen, 'donker en met graf-lucht de diepe dalen. En voort gaat de tocht, moeizaam vaak, maar toch voort. Zoekend naar de heilstaat en naar de geliefde, de rustbrenger, de gids, de'leider, de toren-hoge man, 'die veel namen krijgt, maar de éne naam nog steeds niet.

Als er een boek geschreven zal worden in 3e toekomst over het zieleleven van onze \ijd, dan zal daarin een belangrijk hoofdstuk gegeven moeten worden aan Henriëtte Roland Holst. Want in haar wordt het leven van duizenden getypeerd.

Ik geloof niet, dat iemand met eigen kracht tot ernstiger zèlf-inkeer kan komen dan deze dichteres. Een mens zélf komt niet tot dieper berouw en tot nederiger deemoed. Groter oprechtheid kan "hij zélf niet openbaren, méér liefde tot de naast© kan hij zélf niet schenken.

Wie de diepe klank dezer verzen heeft verstaan, die wordt wel heel diep ontroerd', als hij de velen ziet, die de mond vol hebben over het Nieuwe Leven en ^ver de Levensredder, en dia ïoch zo oppervlakkig, zo hovaardig, zo huichelachtig, zo haatdragend hun weg gaan...

Zo is het werk van Mevrouw Roland Holst geworden tot een diepe religieuze gedachte, waarin velen en elk jaar meerderen, als ik wel zie, eigen wezen weerspiegeld vinden.

Als er geen Gods-dienst was — stel, dat er dan nog leven zou mogelik zijn — dan zou de levensgedachte van deze dichteres wel het edelste zijn, wat een mens aan de wereld kon geven.

Maar hierin ligt tegelijk de ontzaglike tragiek van dit werk. Hier doolt een eerlik zoekend mensenkind door de wereld; haar denken doorvorst eeuwen. Door verre landen der oudheid gaat haar dolage. Over Golgotha gaat haar tocht; daar ziet zij een man toren-hoog, in wiens donker oog onze smart spiegelt; zij begrijpt, dat zjjn medicijn ons genezen zal en dan... gaat ze voor"bij. En als ze straks rust van het vermoeiende zwerven, bidt ze, of de Geest één wil zenden, die ons leiden zal...

Zo vol van eigen toekomstverwachting was ze, zó bonsde het oratorium van d© nieuwe heilstaat in haar hoofd en hart^ dat zij niet. hoorde het wereld verlossende woord van Golgotha: _„Het is volbracht". De verlossing, de afgebeden levensvernieuwing is principieel mi reeds een feit.

Toen deze dichteres langs Golgotha ging, was ze stomgeslagen van bewonderende liefde. Maar de Kruiseling vraagt meer. Hij vraagt iets anders: overgave, zelf-verliezing. Hij wacht op dat allerontzaglikste ogenblik, dat wij schrikken van onze honende bewondering en huiveren van onze "bleke genegenheid, dat we ons wegschamen voor onze armetierige plannenmakerij. Hij wacht op het duizelingwekkende moment, wanneer een mens dreigt te sterven van geluk en nog maar één fluistering heeft: Rabbouni, lieve Meester.

Dan gaat de levensreis niet dadelik naar de vernieuwde, arbeids-blije aarde. Dan leidt de weg eerst tot God de Vader. Want Hij is de Eerste en de Laatste. .Daarna bloeien de eeuwige vreugden ran hemel en hernieuwde aarde bpen.

Het Socialisme wendt zich meer en meer van Marx af, naar Tolsto'i toe. i) Dit is een keer, die komen móést. Want een mens kan bij brood alleen niet leven. Maar ook nu nog is deze aarde doel en de mens, die daarop woont. Zelf moet hij zorgen, dat uit zijn hart uitvloei© een stroom van liefde, zelf moet hij slopen de muren, die het hart omstaan.

Deze nieuwe bouw kan torenhoog worden; de ineenstorting zal echter zoveel te ontzettender zijn.

Maar nog klinkt óver de groots© architectuur van deze „Vernieuwingen" heen het woord van Hem, die alle dingen nieuw maakt. Zijn woord is ©en symphonie van Majesteit en Liefde: Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven; niemand komt tot den Vader dan door Mij.

^) Men zie hiervoor de zeer belangrijke artikelen van Mevrouw Roland Holst in de laatste afleveringen van „De Gids" Jg. 1930.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen