HET BOEK VAN DE WEEK

Erasmlana 1934.

II.

P. S. Allen. Erasmus. Lecturei and Wayfaring Sketches. Oxford.

Zweigs boek is bestemd voor het groote publiek, welks oppervlakkigheid en gemis aan critischen zin de belofte in zich draagt, dat het zijn weg daarnaar ook wel zal vinden.

Dit nu geldt intusschen niet van een ander pasverschenen boek, dat ook den naam van den grooten humanist draagt, maar overigens in alle opzichten van het zooeven besprokene verschilt. Het is niet zoo boeiend geschreven, schoon de stijl uitstekend is, hel is niet zoo sensationeel, schoon men er meer wetenswaardigs omtrent Erasmus in kan vinden.

Dit werk, dat een aantal lezingen en schetsen van P. S. Allen tot één bundel vereent, is bestemd voor menschen, die heviger en eerlijker bij Erasmus zijn geïnteresseerd dan de boekenverslindende massa, en houdt, bij gebrek aan een zekere historische oriënteering en geesteswetenscnappelijke ontwikkeling, misschien zijn beste bladzijden gesloten.

Het is posthnum; Allen stierf in 1933, na slechts een voorloopige keuze voor dezen bundel uit zijn papieren te hebben gemaakt, en zijn vrouw gaf het na zijn dood uit, zooals ze ook nog een veel grootscher, straks te noemen werk van Allen zal trachten te voltooien. Met hem ging de grootste Erasmus-kenner onzer dagen heen, door Huizinga terecht eens genoemd „een edele figuur en echt erasmiaansche geest, in een zin, waarbij het model zelf tekort schiet."

Als levenstaak, onder de Indische zon niet verwaarloosd, had hij zich gesteld de brieven van Erasmus opnieuw uit te geven: een geweldige taak. Want behalve zijn zoo omvangrijk oeuvre, is van Erasmus'. pen heel veel bewaard gebleven aan brieven: hij onderhield een levendige en zeer uitgebreide correspondentie met de meest vooraanstaande geleerden en vorsten van bijna geheel Europa, bewaarde en verzamelde zijn brieven reeds jong. en gaf er zelf herhaaldelijk bundels van uit. Later kwamen er uit oude archieven en brievenverzamelingen telkens weer nieuwe te voorschijn; Allen, die bijna twintig jaar geleden zijn onderneming aanving, heeft er bijna tweeduizend kunnen uitgeven, waarvan de oudste tot 1484 teruggaat (als Erasmus' geboortejaar geldt

1466). In zijn veel- en dikdeelig werk kan men dus Erasmus' leven, van jaar tot jaar, dikwijls van week tot week, en van dag tot dag, aan de hand van zijn in- en uitgaande correspondentie nagaan. Gezien de hooge en belangrijke positie van deze correspondenten is dit „opus epistolarum" een Sonuitputtelijke bron voor de studie van Erasmus' eeuw, bijna uitsluitend daartoe dan ook gebruikt, maar, vanwege de voertaal der humanisten, slechts voor Latinisten toegankelijk.

Het is wel duidelijk, dat er niemand bevoegder mag heeten een leven van Erasmus te schrijven, dan de man, die zulk een brievenverzameling opnieuw ordende en uitgaf.

Maar, ondanks herhaalden aandrang van vriendenzijde, kwam Allen er niet toe zulk een schets te ontwerpen; eerst moest het opus epistolarum gereed zijn — maar dat heeft hij niet mogen beleven.

Wel had hij reeds vroeger eenige opstellen verzameld, die een beeld geven van het geestelijk milieu, waarin Erasmus opgroeide en verkeerde. En als een tegenhanger daarvan is nu dit werk over Erasmus zelf bedoeld.

Men vindt er in ook een aantal bladzijden, die slechts zijdelings iets met Erasmus te maken hebben : zoo aan het einde de reis-schetsjes over verschillende plaatsen, waar hem zijn Erasmusstudiën brachten; zoo ook de grootere schetsen over den beroemden Antwerpschen drukker Chr. Plantijn en zijn kring, wiens leven immers bijna geheel in de tweede helft der 16de eeuw viel, en over de drietalencoUege's van het begin dier eeuw: de toen in verschillende universiteitssteden (Leuven, Oxford) opgerichte instituten van onderwijs in de drie talen, wier kennis voor de nadere bestudeering van den Bijbel onontbeerlijk werden geacht: Grieksch, Latijn en Hebreeuwscli.

Maar er blijven nog altijd een zestal opstellen, die rechtstreeks op Erasmus betrekking hebhen: die de vraag trachten te beantwoorden, waarom zijn naam thans nog zoo algemeen bekend is en waarop de belangstelling voor zijn persoon berust, over zijn geschriften handelen en over de leerlingen, die in zijn huis verwijlden. Ook wordt Erasmus' verhouding tot zijn drukkers, waaronder de beroemde Aldus in Venetië en Frolaenius in Bazel, aan een afzonderlijke beschouwing onderworpen, terwijl een zeer interessant hoofdstuk de gevoelens bespreekt, welke de oudere Erasmus over de eenheid der kerk koesterde.

Al mist men op deze wijze wel even een zekere eenheid van compositie, die het lezen zou vergemakkelijken en lichter een totaalindruk zou oproepen, (waardoor het boek misschien niet zoo geschikt is voor een eerste kennismaking met de figuur, die in het middelpunt slaat), toch wordt in deze diverse opstellen een schat van zeer betrouwbare gegevens geboden over het leven en de werken van Erasmus, die telkens weer vanuit een iets anderen hoek wordt belicht. Juist de volstrekte betrouwliaarheid van al die berichten, welke op een levenslange studie berust, is een niet te onderschatten voordeel, dat nog ten zeerste wordt versterkt door een heldere wijze van voorstellen en een .praegnante manier van uitdrukking.

Zoo moet dit geschrift beschouwd worden als een welkome verrijking van de populair-wetenschappelijke Erasmus-literaluur met een aanlrekkelijken bundel voortreffelijke beschouwingen, wier fijnzinnigheid overeenslemt met de fijne en milde gelaatstrekken van den auteur, die het bijgevoegd portret te zien geeft.

1) P. S. Allen. The age of Erasmus.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen