Kerk eer dan „Vakorganisatie"

Amice,

Je hebt nog al eens last van interpellanten, die je vragen, of nu alles kapot moet? Ook op sociaal terrein? Ik denk hier aan de les van „Thyatire".

Tusschen onze tegenwoordige „vakorganisaties", onze , vakbonden", onze , , bedrijfsschappen", de amerikaansche „unions" eenerzijds, en de „gilden" in Klein Azië ten tijde yan de teboekstelling der Openbaring van Johannes anderzijds, ligt op meer dan één punt een aanmerkelijk verschil; en het zou wel dwaas zijn, dit verschil uit het oog te verliezen.

Het zou evenwel niet minder dwaas, en tevens doodsgevaarlijk zijn, de punten van overeenkomst te verwaarloozen. Vooral dat ééne punt, waar het al meer op aan gaat komen: de gelijkschakeling.

Het begint allemaal meestal zoo doodonschuldig: lieden van hetzelfde vak, of beroep, of - ambacht, kruipen naar elkaar toe, vragen elkaar om raad, maken samen afspraken Inzake prijzen, werkmethoden, noodzakelijke verbeteringen, en wat dies meer zij. Aanvankelijk organiseeren ze zich louter en alleen om beróepsbelangeu, en onder aspect van de beróeps-techniek, en de „beróeps-eer". Men moet maar eens naar vroeger tijd terug, om te weten, wat dat is: de , , eer" van een beroep. Meestal kunnen daar, waar beroeps-; of vak-, of bedrijfsteclmische kwesties de onvermengde aanleiding zijn geweest voor het vormen eener vaktechnische congregatie, de , , sociale discrepantie" tusschen , , patroon"-, , arbeider", of, deftiger gezegd: , werk-gever", „werknemer" geenerlei bezwaar opleveren tegen aller samenwerking in het „gilde". Men moet naar de middeleeuwen terug, om te weten wat dat voor móóls wezen kan: een gilde. Die vereende arbeldslust, en die collectieve vreugde van meesters en gezellen met-en-omen-naast-elkaar, wanneer een mooi werkstuk afgeleverd is: een wenteltrap, een sonoor kerkorgel!

Zoolang alles goed gaat, maakt men zich dan ook om het principe van de organisatie geen kopzorgen.

Maar later, — later komen de endere verdeelingsprincipes in discussie: Indien een groepsbelang (van het vak, het ambacht) principe van classificatie wezen kan, waarom zou dan de sociale positie van een groep binnen de vakgroep het niet óók kunnen wezen?

Daar heb je het dan ineens: werknemersorganisatie contra werkgevers-organisatie. Waaróm ook niet? Be-Itagen zijn toch al eerder aanvaard als principe van Indeellng? En nu behoeft er maar één stap verder gedaan te worden, en de heele zaak wordt als vrije en onafhankelijke , , opgerold", zoodra nl. de staatsmacht verklaart: het leven is totaUtalr, en het belang van allen gaat voor dat van den enkeling, de staat gaat vóór alle ding, de staat maakt dat het onderscheid tusschen werkgevers en werknemers verdwijnt, omdat allen moeten werlien voor den staat, d.i. voor de gemeenschap, en alle vakspecialisten werken in en voor en door het groot geheel, dam hebt ge zóó maar de gelijkschakeling. Politiek is de inzet; maar politiek heet religie, religieus is dus de opzet en de inzet ook. Men is uitgepraat en gelijkgerangeerd, eer men het weet. En wie verzet zich nog? Het Is toch altijd beter, gelijkgeschakeld dan uitgeschakeld te worden? Wie nog spelbreker mocht willen wezen, zal trouwens gauw genoeg ervaren, dat de totalitaire staat ook veel verstand heeft van de uitschakeling van den onwillige: de spelbreker is immers religieus spelbreker? De staat belichaamt de Idee, die Gtoddelijk is; wie hem weerstreeft, die weerstreeft de macht, die niet zoozeer „van God", als wel zélf, en in-zich-zelf goddelijk is.

*, * En amice, hier raken we het punt-van-overeenkomst tusschen toen en nu: de gelijkschakeling is een oude droom, die heusch niet dateert van Adolf Hitler en zijn „totalen staat". Van gelijkschakeling hadden ook de Romeinen al verstand; en voor het religieus verklaren van den staat hadden ze ook alle motieven en argumenten bij de hand. Men wist in Ronie reeds, wat de beteekenis was van het woord „sooma", „corpus", „Ucliaam". Dat woord kon ook aanduiding worden van een ^.corporatie", ook wel een „professioneele corporatie", ook wel als juridische eenheid. Ook menschen, die niets te vertellen hadden, konden toch een , .corpus" of „corporatie" vormen. En, amice, nu zou ik je dit willen vertellen: We stuiten hier op een terminologie, die dateert uit den tijd, waarin de Apocalypse is geschreven. Het treft ons, dat het principe van corporatievorming niet allereerst werd gevonden in gelijkheid van „stand" (slaven en vrijgelatenen konden b.v. samen één corpus vormen), doch primair geacht werd te liggen in arbeids-of vakbelang. Men kende dus een „lichaam" van sociale structuur: een soort van vakorganisatie.

En dit werd ingeschakeld in het „lichaam" van den staat, die ook weer zelf het , , lichaam" van den heidenschreligieuzen staat wilde zijn. Neem b.v. Thyatire, de stad, waarin Christus één van die gemeenten had, waaraan Hij een brief laat schrijven door Johannes. In die stad waren „vakvereenigingen of gilden" (ze heetten: synergasieën of symbioosleën), gevormd door bakkers, ververs, leerlooiers, . kleermakers, pottenbakkers, wolkammers, linnenwerkers, metaalbewerkers, e.a. Precies^ zooals we bij andere schrijvers hooren' spreken van „lichamen", corporaties, van „dragers", roeiers etc. Deze gilden nu werden Ingeschakeld in het , , religieuse" leven van het heidendom. De afgoden waren vaak schutspatroon; op de tempelfeesten werden de besturen van de gilden verwacht als deelnemers, en op de feesten van de gilden, omgekeerd, werden de tempelautoriteiten verwacht als deelnemers, en leiders, op hun beurt. Offermaaltijden werden op geregelde tijden aangericht: den eenen keer was een tempel-, den anderen keer een gilde-feest de directe aanleiding ertoe; en dan kwam de vraag naar voren: mag een christen daaraan meedoen? Bij het gilde zijn, bij de vakorganisatie aangesloten zijn, om de belangen van het vak te behartigen, dat ging. Maar als het gilde zich officieel inliet met heidensche religieuse practijken, hoe moest het dan?

Zoo kwam, amice, er de tegenstelling tusschen tweeërlei , , sooma", tweeërlei „corpus" of „lichaam" zich opdringen: an den éénen kant het corpus van het gilde, aan-den anderen kant het corpus van de kerk, het lichaam va, n Christus, de organisatie, die door Christus gesticht was, Hem als hoofd erkende, en den naam van „kerk" droeg.. Elke plaatselijke kerk was immers een sooma, een lichaam van Christus (1 Cor. 12 : 27) ?

En daarmee was de brandende vraag gesteld: wat gaat vóór: de vakorganisatie vóór de kerk, of de kerk vóór de vakorganisatie ? Welk , , lichaam" heeft het eerste recht op zijn „leden": het corpus sociale, of het corpus christianum, beter gezegd; het corpus Christi? Het lichaam van Christus, of een ander „lichaam", een andere corporatie ?

Er was over deze kwestie veel verschil van meening onder de toenmalige christenen. Het feit, dat er een libertimstische secte, de groep der Nicolaieten was, gaf aan het debat een ongekende scherpte, en, waar de Nicolaieten overal zich indrongen, daar gaf hun révolte aan dit strijdpunt ook overal een bizondere actualiteit. Men stelde van dien kant n.l. de zaak zóó: de eene christen moet den ander vrijlaten in zulke dingen. Argument was: dit zijn zaken, die men moet rekenen tot de z.g. , ; adiaphora".

En nu stonden, amice, ook de christenen van Thyatire voor de vraag: wat mag en wat mag niet? Tweeërlei houding openbaarde zich; het komt trouwens in zulke kwesties altijd niet op een of andere incidenteele beslissing aan (die uit onderscheiden motieven kan geboren zijn), doch op de algemeene levenshouding.

Die tweeërlei houding was trouwens allang een moeilijkheid voor de religieuze gemeenschap. De ééne groep zei: gunt elkaar de ruimte. De andere: met genoegen, maar gunt eerst aan Christus de ruimte —• Hij is meer dan wij-en Hem nlet-belijden is al de wortelzonde.

Deze laatste gemeenteleden waren heusch geen , , extremisten", die met een eigenzinnige, overspannen nieuwe theorie de anderen lastig vielen. Over de publieke consumptie van „eidoolothuta", het aan de afgoden geofferde, was allang vonnis gestreken. Eerst hadden de heidensche , , goden" hun deel ervan gehad, en zouden nu christenen daarna ervan gaan smullen? Was dat geen eten met de goden-der-heidenen? Reeds de Joden hadden ervan gegruwd, de Makkabeeën hadden ertegen getoornd, en de christenen, die vandaag bezwaar ertegen hadden, konden zich dus beroepen op oude papieren: et apostelconvent had de oude lijn doorgetrokken, toen het gebood, zich daarvan verre te houden (Hand. 15:29; vgl. 21:25; I Cor 8 : 1, 4, 7; 10 : 19, 28 (text ree.); vgl. Op. 2 : ' 14, 20). En, amice, wat deed Christus nu?

Christus heeft in Thyatire rechtstreeks ingegrepen. Hij wist wel, dat de , , rekkelijken" tegen de , , preciesen" aanvoerden: als ge in kwesties van de vakorganisatie u zoo sterk laat binden door de uitspraken van Handelingen 15 (het apostelconvent: geen afgodenoffervleesch eten, geen hoererij, etc), wel, waar is het eind dan van de , , bindingen" ? Hij antwoordde, blijkbaar in terugslag op zulke redeneeringen: men verwijt u van Nlkolaletenzijde, dat ge telkens weer nieuwe lasten zult te dragen krijgen, als ge de kerk laat gaan vóór de vakorganisatie. De kerk in qualiteit van lichaam van Christus, en predikster van de eeuwige waarheid. Maar die dreiging met al-maar-nieuwebinding, bindlng-zonder-elnd, dat dreigement met gebodop-gebod-regel-op-regel (vgl. Jes. 28), dat is imaginair, denkbeeldig. Ik leg u geen nieuwen last op, boven de lasten die ge al hebt. Maar den last, , dien ge hebt, klem II daaraan vast. Houdt, d.w.z. houdt met sterke inspanning vast, wat ge hebt, den last dien ge hebt. Doet dat totdat Ik kom. Haat ook den rok, die van het vleesch besmet is. Blijf bij de bepalingen van de vergadering van Hand. 15, want daar hebt ge werk genoeg aan.

En als dus een vakorganisatie, een vakbond, een „union", een sociale corporatie, onder beroep op sociale en economische belangen u wil gelijkschakelen, onder afkondiging van een intra-organisatorische ethiek, die los zou staan van de christelijke, past dan op. De antithese loopt dwars door al zulke organisaties heen. En die antithese, die is geen uitvinding van de menschen, de extremisten, maar ze is „gezet" door God (Gen. 3 : 15); laat dus de kerk, niet omdat ze kerk is, maar omdat ze Gods Woord zich zag toevertrouwd worden, gaan vóór de organisatie, opdat het Woord Gods zijn loop hebbe.

En zoo niet, Izebel is een waarschuwend voorbeeld: ze is de drijfster, de ziel, geworden van een bewust syncre-

tlstische politiek; maar ze is dan ook naar een oordeel Gods voor de honden geworpen, omdat ze zelf met „de honden" heeft gepacteerd. „Zie ik werp haar te bed", zegt Christus: haar leven is toch geen waken geweest; ze heeft er nooit aan gedacht te gaan staan onder de maagden, die op den Bruidegom wachten, laat staan, dat ze haar lampen zou hebben gevuld met olie.

De les van Thyatire blijft: dat elke maxime van vakbonden en unions moet worden getoetst aan het Woord van God, de foederale wet, die geldt voor de het diensthuis uitgeleiden. Strijdt ze daartegen, of laat ze daarvoor geen plaats, geen „ruimte" over, dan moet ze worden verworpen. Waar de kerk niet meer het eerste woord heeft niet qua kerk, maar qua sleutelbewaarster van de basileia, van het koninkrijk der hemelen, en verkondigster van het Woord, daar ontbreekt de profetie; en daar wordt, naar een woord uit de Spreuken, het volk, ook het prachtig georganiseerde volk, „ontbloot". -

Denk er maar eens over na, amice.

Geen nieuwe , , bindingen".

Want aan de bestaande heb je de handen al vol.

Met hartelijken groet, je

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen