De Nieuwe Rotterdammer

Amsterdam, 10 December 1915.

De Nieuwe Rotterdammer meent, .dat de voorstelling, die we in ons voorgaand artikel van de positie der Roomsche Kerk in dezen oorlog gaven, niet juist is. Waar we er op wezen, hoe ze als wereldkerk boven en buiten den gevoerden strijd staat en daarom haar machtig woord voor den vrede in de. weegschaal werpen kan, vraagt ze ons, of we dan niets weten van den strijd tusschen Duitsche en Fransche Katholieken bij monde en geschrifte gevoerd ?

Laten , we haar mogen antwoorden, dat deze polemiek ons natuurlijk niet onbekend was, want dat we als trouw lezer van de Nieuive Rotterdammer daarvan genoeg op de hoogte worden gehouden. Had ze dan ook geduldig op ons vervolgartikel gewacht, dan zou ze gezien hebhen, hoe wij zelf op die polemiek hadden gewezen. Maar deze polemiek bewijst volstrekt niet, dat onze voor stelling onjuist was, gelijk ook de Tijd reeds opmerkte. Dat in de Roomsche Kerk, zooals ze in de verschillende landen zich openbaart, verschil van inzicht omtrent dezen oorlog wordt gevonden ; dat de Fransche geestelijkheid het voor de Entente, en de Duitsche voor de Centrale Mogendheden opneemt; en dat dit zelfs tot een vrij heftige polemiek onderling aanleiding heeft gegeven, spreekt wel van zelf en kon ook niet anders verwacht worden. Maar de Room sche Kerk als geheel, en daarop doelden we, heeft zich stipt buiten dezen strijd. § houden. Als wereldkerk staat ze boven deze nationale verschillen. Ze is soepel genoeg om dit verschil in sympathie tussch©» haar leden te~ dragen, en de eenheid harer Kerk ging daardoor geen oogenblik te loor. En daarom kon de Paus als hoofd en vertegenwoordiger dezer Kerk het woord van vrede tot alle volkeren richten en verwachten zelfs niet weinigen van hem, dat hij de vredesmiddelaar zal zijn.

Het baat niets, als Protest^ten de beteekenis van dit feit te willen verkleinen of wegdoezelen. Struisvogelpolitiek was altoos een ^slechte politiek. Het feit is er nu eenmaal, dat, terwijl deze oorlog alle internationale banden op het gebied van het sociale leven, van de wetenschap en van de kunst, verbroken heeft, de Roomsche Kerk alleen haar internationale eenheid heeft bewaard en daardoor een schitterende proeve te meer heeft afgelegd van de' vastheid en hechtheid van haar organisatie.Neem slechts, om de beteekenis van dit feit te gevoelen, wat aan het Socialisme overkwam. Ook het Socialisme-was er trotsch op, een internationale organisatie te bezitten, die de proletariërs van alle landen vereenigde onder één banier. Zoo machtig waande deze organisatie zich zelf te zijn, dat haar leiders beweerden eiken oorlog onder de volkeren te kunnen verhinderen. En v/at heeft de uitkomst geleerd ? Nauwelijks barstte de wereldoorlog uit, of het nationale gevoel kreeg de overheid, de socialistische groepen in elk land, Italië uitgezonderd, stemden voor de oorlogscredietcn, elke band onderling werd verbroken, de internationale sprong uiteen, en al poogde Troelstra op het Kopenhaagsche congres te redden wat te redden was, de breuke is zoo diep, dat men zelfs vreest, dat na den oorlog nog jarenlang herstel der Internationale onmo gelijk zal wezen. Zoo bleek, hoe bij de eerste stormvlaag van dezen wereldorkaan het schijnbaar zoo hechte hyis van de Internationale ineenstortte en van den monumentalen bouw niets dan een jammerlijke puinhoop over bleef Stel daar nu tegenover de Roomsche Kerk. Haar internationale organisatie bleek zoo hecht, dat nu, nadat de oorlog bijna anderhalf jaar" gewoed heeft, nog niet één steen losraakte uit de voegen. e staat, om het stoute beeld van Schaepman over te nemenj als rots onwankelbaar te midden van de hoog opspattende golven van_ menschelijke passie. Haar eenheid bleef ongerept bewaard ; haar leeken en priesters mogen op de slagvelden tegenover elkander staan, maar ze blijven verbonden door de eenheid hunner Kerk, en als de Paus de kardinalen of bisschoppen dezer volkeren straks naar Rome roept, ontmoeten ze daar elkander en werken broederlijk saam, zooals geen socialist uit Duitschland meer met een socialist uit Frankrijk zou doen.

En niet alleen voor het Socialisme, maar evenzeer voor het Protestantisme ligt daarin een beschamend voorbeeld. Wanneer wij als Protestanten vaak tegenover de uitwendige eenheid van de Roomsche Kerk roemen op de geestelijke eenheid, die de Protestanten verbindt, dan is daarvan op dit oogenblik toch al zeer weinig te merken. Alle geestelijke banden tusschen de groote Protestantsche Kerken zijn doorgesneden. Van de gemeenschap der heiligen wordt niets meer bespeurd. De Christelijke Hefde-heeft voor den bittersten haat plaats geniaakt. In stee dat Christus' Kerk in deze landen optreedt om bij regeering en volk aan te dringerj op herstel van den vrede tusschen Christen-natiën, weerklinkt van de Duitsche kansels het Gott strafe EnglansfJ, en ontzien Engelsche geestelijken zich '=niet om te prediken, dat de Duitschers als ongedierte moeten worden uitgeroeid van de aarde. Vredestemmen gaan er bij deze volkeren op, maar in Duitschland komen ze van de socialisten ; en toen in 't Hoogerhuis van Engeland een enkele lord voor een eerlijken vrede pleitte, om qan 't bloedvergieten een eind te maken, zweeg heel de hooge geestelijkheid der Anglicaansche Kerk en betuigde niet één bisschop zijn adhaesie. Hoeveel hooger staat dan niet het Episcopaat der Roomsche Kerk in Frankrijk dat, toen de Regeering een pastoor wilde gevangen zetten, omda, hij het Evangelie van den vrede gepredikt had, zich met dezen pastoor solidair verklaarde. En hoe droef is het voor ons Protestanten niet, dat waar geen aartsbisschop der Engelsche Kerk en geen landss)'node van Duitschland voor den vrede pleiten kwam, de Paus van Rome alleen dit wel deed.

De diepere oorzaak van dit verschijnsel nu ligt ongetwijfeld daarin, dat Rome een wereldkerk bleef en de Protestantsche Kerken in de volkskerk zijn opgegaan.

Christus heeft juist tegenover de nationale Kerk van Israel een katholieke, d.w.z. een algemeene, heel de wereld omvattende Kerk gesticht. Zijn apostelen zond hij uit om zijn Evangelie aan alle volkeren te prediken en ze tot zijn discipelen te maken. De Apostelen wijzen er daarom telkens op in hun brieven, dat in Christus geen Jood of heiden, geen Griek of Barbaar meer is, en dat de gemeente van Christus boven deze nationale verschillen staat. Rome mag dit katholieke karakter der Kerk op de .uitwendige wijze'-htebben opgevat, ^ maar ze handhaaft toch de, een-'neid van heel - dé Christelijke Kefrk en stichtte geen nationale, maar een wereldkerk. Het Protestantisme beging van meet af de fout, deze wereldkerk op te lossen in nationale kerken, die geheel los naast elkander stonden, zonder eenig verband. De Kerk van Christus werd daardoor Volkskerk ; ze nam een nationaal karakter aan, ze huwde zich met den Staat. De Luthersche Kerk werd Duitsch in hart en nieren en heeft dan ook buiten de Germaansche landen nooiï wortel kunnen schieten. En de Anglicaansche Kerk was zoo nauw. met het Engelsche volksleven verbonden, dat ze in plaats van den Paus, den Koning van Engbland tot haar hoofd koos en door het Parlement haar belijdenis en liturgie liet vaststellen. 'De eenige, die het gevaar, dat hierin school, van meet af heeft ingezien en met allen nadruk er tegen gewaarschuwd heeft, was Calvijn. Daarom drong hij er op aan, dat de eenheid van de Protestantsche Kerken in alle landen zou gehandhaafd blijven ; daarom wilde hij dat een algemeen Protestantsch concilie aan die eenheid uiting zou geven. Maar zijn stem bleef die eens roependen in de woestijn. Het eenige wat men deed, was een Harmonia Confessionum uitgeven, waaruit de overeenstemming der Protestansche belijdenisschriften zou blijken, maar van een vasten band, die alle Protestantsche Kerken verbinden zou, kwam niets. De Synode van Dordt deed een oogenblik zien, van welke beteekeuis zulk een Gereformeerd concilie had'kunen worden, maar bij die éene poging bleef het. Ook de Gereformeerde Kerken in de verschillende landen y/erden dientengevolge al meer, evenals de Luthersche K§rk in Duitschland en de Episcopale Kerk in Engeland, zuiver nationale Kerken, opgaande in het eigen volksleven, maar zonder gevoel voor de saamhoorigheid van alle Christelijke Kerken. Men weet, hoe men de Hervormde Kerk in ons land bij voorkeur niet als de Christelijke of Gereformeerde Kerk, maar als de vadcrlandscke Kerk bestempelt.

Hoe bitter deze fout zich gewroken heeft, heeft de historie wel getoond. Ze brak de eenheid en daardoor ook de macht der Protestantsche Ker'ken naar buiten, en is mêe oorzaak geweest, dat de Roomsche Kerk den vooruitgang van het Protestantisme stuitte en zelfs een deel van 't reeds veroverde terrein daaraan weer ontnemen kon.Ze draagt mee schuld er aan, dat straks in deze Protestantsche Kerken allerlei dwalingen en ketterijen konden binnendringen en vrij spel kregen, omdat er geen algemeen concilie was, dat deze ketterijen veroordeelde, en de landskerken zelf hiertoe niet in staat waren. Pin ze is ook nu in dezen schrikkelijken oorlog, waarin de Christen-natiën elkaar vermoorden, de oorzaak, dat de Protestantsche Kerken niet in staat bleken, om naar Christus' last' een woord van vrede tot de volkeren te richten. Niet alleen, omdat , ze, elk in haar isolenicut levend, een centraal en internationaal orgaan missen, om dat woord met de autoriteit van al de Protestantsche Kerken tot de volkeren te laten uitgaan, maar vooral omdat ze, opgeslorpt door het nationale leven, niet boven dezen politieken strijd staan, maar midden erin, en dientengevolge de geest, die thans in haar leeft en werkt, helaas veel meer de geest van rassenhaat en nationale antipathie is, dan de geest van Christus, die de volkeren tot liefde moest verbinden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen